भारत व चीनपाखें छु शिक्षा कायेगु?

डी.आर. खड्गी

राजनीति व जातीय युद्धं ध्वस्त जूगु महादेशकथं झीसं यूरोप महादेशयात म्हसीकाच्वना। फ्रान्स व बेलायतया दथुइ जक हे राजनीतिया मुद्दा ज्वनाः १०५ दँ तक युद्ध जुयाः यक्व बर्बाद जुइधुंकल ।

राजनीतिया नामं जक मखु धर्म व जातिया नामं नं युद्ध जुयाः यक्व धनजनया क्षति जूगु महादेश खः युरोप। युरोपय् धर्म, जाति व राजनीतिया नामं युद्ध जूगु धइगु हे सामन्ती राजतन्त्र व तानाशाही शासकया इलय् खः। सामन्ती राजतन्त्रया मू नीति हे जनताया दथुइ फुट ब्वलंकाः जनतायात कमजोर यायेगु खः। देय्या गांगामय् तकं धर्म व जातिया दथुइ चरम रुपं भेदभाव हयाः शासकतय्सं याउँक हे शासन यानाच्वंगु खः। तानाशाही शासक हिटलर, मुसोलिनी व नेपोलियनया शासकना इलय् धर्मय् स्वयाः अप्वः जातिया दथुइ कचवं जुयाच्वंगु खः। दसुया निंतिं हिटलरं यहुदी जातिया मनूतय्त चांचां स्यायेगु तकं यात। हिटलरं थें हे मुसोलिनी व नेपोलियनं नं थः विरोधी जातितय्त दुःख, कष्ट बीगु, स्यायेगु थेंज्याःगु यानावंगु इतिहास दु। धर्म व जातिया नामं थःथःगु देय् दुनेया जनताया दथुइ ल्वापु जुयाच्वंगु खःसा मेमेगु देय्या भूमि कब्जाया निंतिं नं ल्वापु जुयाच्वंगु खः। राजनीतिया नामं ल्वापु जुजुं न्हापांगु व निक्वःगु विश्व युद्ध तक युरोपया भूमिइ शुरु जुयाः यक्व धनजनया नाश जूगु खः। विश्वयुद्धपाखें युरोपं शिक्षा कयाः आः युद्ध मखु थवंथवय् सहयोगया भावना विकास यायेमाः धइगु सोचया नं विकास यायेमाःगु आवश्यक जुयाच्वंगु दु। थौंकन्हय् युरोपया फुक्क राष्ट्रत राजनीतिया सवाल त्वःताः विकासया लँय् वनाः युरोपया जनतां शान्त व आनन्दं जीवनयापन यानाच्वंगु दु ।

युरोप महादेशय् थें एसियाय् नं धर्म, जाति व राजनीतिया नामं यक्व ल्वापु जुइ धुंकूगु दु। एसिया महादेशया लागि दुर्भाग्यया खँ धइगु एशिया महादेशं युरोप महादेशपाखें ल्वापुया कारणं जुइगु भयानक परिणामपाखें शिक्षा मकासे शान्ति व विकासया लँपुइ न्ह्याः वने मफुगु हे खः। एशियाया आपालं जःलाखःला देशत राजनीति व धर्मया कारणं मिले जुइ मफयाच्वंगु खनेदु। गनं राजनीतिया नामं अले गनं धर्मया नामं जःलाखःला देशया दथुइ कचवं जुयाच्वंगु दु। पूर्व एशियाय् राजनीतिया नामं अप्वः कचवं जुयाच्वंगु दुसा दक्षिण पूर्वी एशियाय् धर्म व जातिया नामं आपालं कचवं जुयाच्वंगु खनेदु। कमजोर राष्ट्र खयां नं शक्तिशाली राष्ट्रयात दादागिरी क्यनेगु प्रवृत्तिं यानाः एशिया महादेशं जःलाखःला देशलिसे बांलाःगु स्वापू तये मफुगु खः। थ्व एशिया महादेशया छगू तःधंगु कमजोरी खः। दसुया निंतिं विशाल देश भारतं चीन बाहेक फुक्क जःलाखःला देशयात दादागिरी क्यंगुलिं जःलाखःला देशत भारत खनाः असन्तुष्ट जुइत बाध्य जूगु खः। भारतय् न्हापाया सामन्ति नेतात हे पुँजीवादी समर्थक नेतात जुयाच्वंगुलिं भारतया नेतातय्गु स्वभाव व संस्कारय् सामन्ती गन्ध अझ नं वयाच्वंगु दु। सामन्तीया नीति धइगु जनतायात लोभ क्यनाः निरिह यानाच्वनेगु खः। पुँजीवादी नेतातय्गु नीति नं थथे हे खः। जनतायात बांबांलाःगु म्हगस क्यनाः इमित झन झन गरिब यायां यंकेगु। पुँजीवादी नेतातय्सं थःगु देशया जनतायात जक गरिब याइ मखु मेमेगु देशय् वनाः अनया जनतायात नं गरिब यायां यंकी। भारतयाके सामन्ती मानसिकता दुगु कारणं हे जःलाखःला देय्नाप जूगु राष्ट्रिय सम्झौता भारतयात आपाः फाइदा व जःलाखःला देशयात हानी जुइगु खः। भारतपाखें जःलाखःला देय् पीडित जुयाच्वंगु कारणं लोभ क्यनाः थःगु राष्ट्रिय स्वार्थ पूवंकाच्वंगु खः। भारतयात जःलाखःजला देय्या जनतां नकारात्मक मिखां स्वइगुया कारण नं थ्व हे खः ।

भारतया विदेश नीतियात उपयोगवाद धाइ। छाय्धाःसा थःगु राष्ट्रिय स्वार्थ पूर्ति यायेत रणनीतिकथं विदेश नीतिया कुटनीति खेल म्हिताच्वनी। न्हापा सन् १९७१ पाखे रुसनाप नीदँया सम्झौता यानाः भारतं औद्योगीकरणया निंतिं रुसपाखें यक्व ग्वाहालि काल। थुलि जक मखु परमाणु विकासया लागि नं रुसपाखें हे ग्वाहालि काःगु खः। सन् १९९० पाखे रुस टुक्रा जु धुंकाः भारतं अमेरिकालिसे विशेष स्वापू तयाः विज्ञान व प्रविधिया विकासया निंतिं आपालं ग्वाहालि कायेगु शुरु यात। थन अमेरिकाया आज्जु नं भारतयात शक्तिशाली राष्ट्रया रुपय् विकास यानाः चीनलिसे टक्कर कायेकेगु जुयाच्वंगु दु। थुथाय् अमेरिका भारत स्वयाः नं चलाख जूगु खनेदु। यदि भारतयात शक्तिशाली यानाः एशिया महादेशय् मालामाल यात धाःसा चीनया शक्ति माईनस यानाः अमेरिका ताःई तक सुपर पावर जुयाच्वनेगु हे अमेरिकाया आज्जु जुयाच्वंगु खः। थौंकन्हय् भारत अमेरिकाया इशाराय् प्याखं ल्हुयाच्वंगुया कारण नं थ्व हे खः ।

भारतया थुज्वःगु व्यवहारया कारणं हे चीनया प्रधानमन्त्री भारतय् वनाः अमेरिकाया लोभय् फँसे जुइ मजिउ धकाः इनाप याःगु खः। उगु इलय् चिनियाँ प्रम वेन जियाबाओं भारत व चीन मिले जुयाः एशिया महादेशया शान्ति व विकासया लागि ज्या याये माल धकाः नं धाःगु खः। तर भारतं धाःसा चीनया नेतातय्गु न्ह्यःने पुलांगु खँ तयाः वार्ताया माहौल स्यंकेगु ज्या जक यानाच्वन। भारतं चीनयात तःगु प्रस्ताव थुकथं दु -
(क) १९१७ या मैक मोहनं तयार याःगु नक्सायात मंजुर यायेमाः, (ख) काश्मीरय् चीनया गतिविधि अप्वः जूगु, (ग) तिब्बतय् मानव अधिकार हनन् जूगु। चीनं लिसः बीगु झ्वलय् थ्व खँत न्ह्यब्वःगु खः - जिमिसं उत्तर भारतया विद्रोहीतय्त ग्वाहालि यानाच्वंगु जूसा छुं जुइफु ।

काश्मीरया समस्या समाधानया लागि नं जनमत संग्रह याये माल धाःसा छु लिसः बीगु धकाः प्रश्न वःगु इलय् भारत व चीनया वार्ता क्वचाल। भारतया भ्रमण असफल जुइधुंकाः चीनया प्रम पाकिस्तान भ्रमण यानाः ३५ मिलियन डलर उर्जा, कृषि व पुननिर्माण सुधारया लागि ग्वाहालि यानाः पाकिस्तान भ्रमण सफलतापूर्वक क्वचाल। यदि भारत व चीन दथुइ छुं नं अप्रिय घटना मजुल धाःसा खसब्रम्हू नेतातय्सं सन्तुलित कुटनीतिक खेल म्हिताः शान्ति हयेगु क्षमता दुला?

dr.khadgi@ gmail.com

More Stories Like this