बहुलवाद छु खः ?

-अमीर ताम्रकार

न्हूगु संविधान दयेकेगु प्रक्रियात सन्तोषजनक रुपं न्ह्याः मवंसां संविधान वइगु जेठ १४ गते दुने मवइ वा वयेहे फैमखु धकाः नं धायेफैगु अवस्था मदु । अनेक शंका उपशंकाया बाबजुद संविधान वइगु आशा नेपाली जनतां त्वःतूगु मदु । न्हूगु संविधान वयेफु । तर जनताया पक्षय् व विपक्ष गुगुकथंया संविधान वइ धयागु खँय् अलमल दहे दनि व संविधान पिहां मवःतले थुगुकथं अतकल लगय् यायेगु ज्या त्वःते नं फैमखु । उच्चस्तरीय कार्यदलय् संविधानया नितिं माःगु प्रस्तावना च्वयेगु झ्वलय् एमालेया प्रतिनिधिं बहुलवादया प्रस्ताव न्ह्यःने हयेवं नेपाली कांग्रेसं उकियात समर्थन यातसा एकीकृत नेकपा माओवादीं विरोध यात । संविधानया प्रस्तावनाय् बहुलवाद गुगु नं हालतय् दुथ्याके मफैगु खँ माओवादी नेता देव गुरुङ्गं जिद्धि यायेवं मिडिया दथुइ हल्ली खल्ली जुल । माओवादीं ला बहुलवादया विरोध यात । बहुलवादया विरोध याःगु धयागुला छगूकथं बहुदलया विरोध यायेगु खः । छु माओवादीं बहुलवादया विरोध यानाः धात्थें बहुदलया हे विरोध याःगु खःला ? सार्वजनिक थासय् यक्कों न्ह्यसःत थनेगु यात । उलि जकमखु, बहुलवादया विरोध यानाः माओवादीं लोकतन्त्रया हे विरोध यात तकं धायेगु यात । न्हापा न्हापा उलि न्यनेकने मदुगु 'बहुलवाद' शब्दं यक्कों मनूतय्त भ्रम बिल । बहुलवाद व बहुदल स्वयेबलय् उथें उथें च्वं । बहुलवादया विरोध यानाः छु धात्थें लोकतन्त्रया विरुद्ध माओवादी वंगु खःला ? थुगु व थुज्वःगु हे कथंया न्ह्यसःया लिसः मालेगु सान्दर्भिक जुइ ।

न्हूगु संविधान दयेकेगु झ्वलय् यक्को विवादित विषयत ज्यंके धुंकूगु दु । अथे खयां नं बहुलवाद शब्द न्ह्यःने वयेवं उच्चस्तरीय संयन्त्रय् नं ताःतक्क हे थुगु विषयलय् वादविवाद जुल । कार्यदलय् राज्यया निर्देशक सिद्धान्त, नीति व दायित्वया विषयलय् नं यक्को बहस व छलफल जूगु दु । बहुलवाद शब्दया जःखः स्वंगू प्रस्ताव न्ह्यःनेवःगु दु । जनताया संघीय गणतन्त्र, समाजवादी गणतन्त्र व बहुलवाद व बहुदलीय प्रतिस्पर्धाया देतंगु संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र । थुपिं स्वंगू मध्ये छगू विषयलय् सहमति जुइमाःगु खःसा - निर्णय धाःसा थौंतक्क नं जुइमफुनि । शब्दकोशया अर्थ कथं बहुलया अर्थ फुक्कं खः, यक्कों खः । निगू वा निगू स्वयाः अप्वः यात बहुल धाइ । अथेहे बहुलवादया अर्थ खः सामान्य अथर्ं निगू वा निगू स्वयाः अप्वः वाद खः । अर्थात बहुलवाद धयागु फुक्क बिचाः, फुक्क वादयात मान्यता बीगु, फुक्क बिचाःयात स्वीकार यायेगु खः । बहुलवादयात एमाले व कांग्रेसं छाय् न्ह्यःनेहल धाःसा इपिं छुं नं छगू वादय् लिकुनाः राजनीति याइगु पार्टीत धयागु विश्वय् छुं नं बिचाः वा छुं नं वादया आधारय् राजनीतिक याइगु दल मजुसे पूँजीवादया लिधँसाय् विश्व साम्राज्यवादया राजनीति उत्प्रेरक पार्टीत खः ।
थुमिसं गबलें नं माक्र्सवादयात नालाकाइ मखु व माक्र्सवाद विरोधी शक्ति व व्यक्तितय्गु बिचाःयात सार्वभौम तायेकाः अवसरवाद व प्रतिक्रियावादी राजनीतियात थःगु आदर्श तायेकीगु खः । अर्थात माक्र्सवाद विरोधी दर्शनया मेगु नां हे बहुलवाद खः । बहुलवाद शब्दयात कयाः छगू इलय् पार्टीया न्वकु डा. बाबुराम भट्टराई नं धयादी धुंकूगु दु कि - 'जिमिसं बहुदल मानय् याये, तर बहुलवाद मानय् यायेमखु ।' माओवादी एकत्ववादय् विश्वास यात । बहुत्ववादय् विश्वास मयाइगुलिं सैद्धान्तिक रुपय् हे बहुलवाद मानय् याये फैमखु । बहुलवादी शब्द 'ग्रीक' भाषां वःगु खः । थुकिया अर्थ यक्कोय्सिगु शासन धकाः बीगु याः । अर्थात यक्कोय्सिगु प्रतिस्पर्धा व सहमतिइ शासन न्ह्याकेगु धयागु हे बहुलवादी शैली खः । बहुलवाद थीथी दर्शनत मध्ये छगू दर्शन खः । काउत्सकीं पिकाःगु थुगु दर्शन खास यानाः लेनिनया क्रान्ति सम्बन्धी अवधारणाया विरुद्ध न्ह्यःने हःगु विचाः खः । काउत्स्कीया धापूकथं सर्वहारावर्गं लोकतान्त्रिक संघर्षय् न्ह्यःने वनेवं श्रेष्ठता प्राप्त यायां वनधाःसा समाजया छुं नं शक्ति उकिया विरुद्ध वनेफैमखु । काउत्सकीया थुगु धापू गैर माक्र्सवादी जूगुलिं लेनिनं थ्व बिचाः वर्ग संघर्षय् मजुसे वर्ग समन्वयय् देतनाच्वंगु धकाः थुकियात अस्वीकार याःगु खः ।

रुसय् अस्वीकृत थुगु बिचाःयात युरोपया संशोधनवादीतय्सं युरो कम्युनिजमं नालाः थःगु मार्ग दर्शनया रुपय् न्ह्यःने यंकल । एमालें नालाः वयाच्वंगु 'जनताया बहुदलीय जनवाद' नं थ्वहे बहुलवादया लिधँसाय् न्ह्यःने वःगु खः । मदन भण्डारीं नेपालय् हःगु जनताया बहुदली जनवाद छगूकथं काउत्सकया वहे दर्शनयात नेपालय् आयात यायेत स्वःगु खः । जनवादी व्यवस्था व समाजवादया नं थीथी वर्गया अस्तित्व दैगु व इमिगु अस्तित्व स्वीकार यायां सर्वहारावर्गं इपिं नाप प्रतिस्पर्धा यानाः न्ह्यःने वनेमाःगु खँयात स्वीकार याइ ।
स्वयेबलय् सामान्य थें च्वंसां बहुलवाद छगू भ्रम खः । माक्र्सवाद व लोकतन्त्रया छगू विपरितार्थ शब्द खः । समाजय् दुगु थीथी वर्ग व थीथी बिचाःयात समान अवसर व मान्यता बीगु खँ ल्हाइगु बहुलवादं परिवर्तनयात निशेष याइ । समाजय् दुगु फुक्क वर्ग व फुक्कयात समान मान्यता व समान महत्व बीगु धयागु वर्ग संघर्ष मखु वर्ग समन्वय खँ वइ । अथे धयागु बहुलवादं वर्ग संघर्षया विरोध याइसा वर्ग समन्वयया समर्थन याइ । गुगु खँ माक्र्सवादीतय्सं गबलें नं समर्थन यायेफैमखु । वर्ग समन्वय यायेगु धयागु सर्वहारावर्गयात ध्याक्वय् वांछ्वयेगु खः, इमिगु हक अधिकार जक मखु इमिगु ल्हातय् राज्य सत्ता गबले हें मवयेकेगु खः । सामन्त, दलाल व नोकरशाहीतय्गु वर्तमान शासन व्यवस्थायात ल्यंकातयेगु खः । उकिं बहुदलतं छख्य यथास्थितियात कायम यानातयेत ग्वाहालि याइसा बुर्जुवावर्गया स्वार्थरक्षाया नितिं बहुलवादं समान अधिकारया खँ न्ह्यःने हइ ।

माक्र्सवादं वर्ग समन्वययात थाय् बीमखु । सर्वहारार्गया राज्य सत्ता स्वनेत वर्तमान तथ्य सत्ता, गुगु अल्पमत दुपिं जमिन्दार, सामन्त व पूँजीपतितय्गु ल्हातं पूर्णत सञ्चालित खः, यात अन्त यानाः बहुसंख्यकरुपं दुपिं सर्वहारा, गरीब जनताया शासन सत्ता पलिस्थाया नितिं कुतः याइ, ल्वाइ । तर बहुलवादं थुकियात मान्यता बीमखु व थौं गुम्हय्सिगु ल्हातय् शासन सत्ता दु इमित यथा स्थानय् तयाः सामान्य सुधार वा सामान्य हिउपाःयात जक बहः बी, गुगु खँ सुं नं माक्र्सवादीपिंत सहय जुइमखु । निश्चितरुपं समाजय् विविधता दु, विविध संस्कृति दु, भाषा दु, धर्म दु । उलि जक मखु विविध जाति दु, समुदाय दु व विविध बिचाः नं दु । बहुलवादं थ्व दक्कोयात मान्यता बी, धाःसां यथार्थय् बहुलवादं गबलें नं बिचाः यात, विविध दर्शनयात सम्मान महत्व व समान मान्यता बियाः वःगु हे मदु ।
अमेरिका लोकतन्त्रया नितिं महान देश धाइ । तर अन छगू जक व्यवस्थायात बाहेक कम्युनिष्ट बिचाः व कम्युनिष्ट गतिविधियात छुट बियातःगु मदु । यदि अमेरिका धात्थें हे लोकतान्त्रिक देश खःसा अमेरिकाय् कम्युनिष्ट बिचाः कथं छाय् गतिविधित यायेमदु, कम्युनिष्ट पार्टीयात छाय् बन्देज तयातल । लिसः स्पष्ट दु, बहुलवादया नामय् अमेरिकां पूँजीवादी व्यवस्थायात थें कम्युनिष्ट विचारधारायात छुट मदु, उज्वःगु अवस्थाय् अमेरिकाया लोकतन्त्र वा प्रजातन्त्र धयागु एकल बिचाः वा छगू जक विचारधारायात थाय् बियाः मेमेगु विचार धारायात बन्देज तयातःगुयात छु धायेगु ? उज्वःगु देशयात प्रजातन्त्रया मसिहा वा महान देश धायेगुया छुं औचित्यता मदु । जनवादी व्यवस्थाय् व समाजवादय् नं थीथी वर्गया अस्तित्व दयांच्वनीगुलिं बहुलवादं उकियात नकारे यायेमज्यू धासें सर्वहारावर्गयात मेमेगु वर्गनाप प्रतिस्पर्धा यानाः न्ह्यःने वनेमाःगु व फुसा सत्ता नं कायेफैगु धाइ । यथार्थय् थ्व भ्रम बाहेक मेगु छंु नं मखु । मात्रै प्रतिस्पर्धां सुनां नं शासन सत्ता ल्हातय् कायेगु खँ व्यवहारिक जुइमखु । व्यक्ति वनेफु, समूह नं वनेफु तर शासन व्यवस्था हिली मखु । उज्वःगु व्यवस्थां शोषित पीडित गरीब जनताया भलो याइधकाः ला म्हगस नं स्वयेफै मखु ।
थ्वहे सन्दर्भय् माक्र्सवादं हरेक चीजया निगू पक्ष दइ व छगू मेगुया दथुइ द्वन्द्व जुइ व रुपान्तरण जुइधाइ । थुकिं छगूया अन्त लिपा न्हूगुया सृष्टी जुइ । छगूया निशेधं मेगुया विकास जुइ । माक्र्सया हे धापूकथं - 'थःगु अस्तित्वया न्हापाया रुपतय्गु निषेध विना छुं नं क्षेत्रया विकास सम्भव मदु ।' छुं नं वस्तु, ज्ञान वा दर्शन नं उकिया आवश्यकता दत्तले जक ज्या वयांच्वनी, ज्याख्यलय् मजुल कि उकिया अन्त निश्चित खः । थ्वहे धरणाकथं सकल मानवजाति, दर्शन व बिचाःया खँ ल्हानाः अन्तत छगू जक वर्ग, छगू जक दर्शन व छगू जक बिचाःया पक्षपोषण यायेगु बहुलवादया उद्देश्य खः । अथे धयागु बहुलवाद पूर्णत प्रतिक्रियावादी धारणा खः बहुलवादं समाज विरोधी, राष्ट्रविरोधी तत्व व व्यवस्थायात नालकाइ, गुणगान याइ ।

फुक्क भाषा, जाति, वर्गया खँ ल्हायेगु तर व्यवहारय् यथास्थिति कायम यायेगु धयागु परिवर्तन विरोधी ज्या खः । सामन्त, दलाल, नोकरशाहीतय्गु ल्हातय् च्वंगु शासन सत्ता शान्तिपूर्ण ढंगं प्रतिस्पर्धाया माध्यमं जक हस्तान्तरण यायेगु धयागु असम्भव खः । थ्वहे कारणं माओवादीं बहुलवादया विरोध याःगु खः । माओवादी बहुदलयात मानय् याइ, बहुदलीय प्रतिस्पर्धायात मानय् याइ । तर बहुलवादयात मानय् याइमखु, यायेफैमखु ।

More Stories Like this