रानीपुखुली ह्वगंत्वाःचाय् लः मुनेज्या

नरेशवीर शाक्य

नेवाःतय्गु आदिभूमि स्वनिगः व नेपाल मण्डलयात राज्यं न्हापांनिसें थी थी कथं शोषण यानावयाच्वंगु खँ सकसिनं स्यूगु खँ खः। पिनें वयाः बसोवास याः वयाच्वंपिं मनूतय्गु ल्याखय् नियन्त्रण जुइ मफया थनया सम्पदायात फुक्कं नास जुया वनेगु क्रमय् दु। राज्य ब्यवस्थां थनया सम्पदा संरक्षण यायेगु निंतिं अनेक सरकारी व अर्धसरकारी निकायत स्थापना यानातःगु दु सां अन ज्या याइपिं मनूत नं नेपाल मण्डलया संवेदनशीलतायात थुइके मफयाः कर्मचारीकथं जक ज्या यानाच्वंगु दु। थनया सम्पदा संरक्षण स्वया नं थःत जुइगु फाइदाय् जक सिमित जुयाच्वंगु कारणं नं राष्ट्रया आपालं सम्पदा न्हना वनाच्वंगु दु। अझ थुकिसनं स्थानीय निकायस जनप्रतिनिधि मदुगु कारणं स्थानीय निकायया कर्मचारीतय्सं थनया सम्पदा संरक्षणय् ध्यान हे बियाच्वंगु मदु। नेपाः थें जाःगु कलाकृतिं जायाच्वंगु देय्या निंतिं थ्व दुर्भाग्य हे खः धायेमाः ।

थनया कला सम्पदा विश्व सम्पदाकथं नां जाः। थुकियात संरक्षण यायेमाःगु व थुजोगु सम्पदा दयेकीपिं मनूतय्गु शीप विकास जुइमाःगु खाय् विवाद मदु। तर सरकारं जक मखु स्थानीय निकाय्तय्सं तक नं थुजोगु सम्पदा थःपिनिगु आम्दानीया स्रोतकथं जक कयाच्वंगु दु। थुजोगु थासं जूगु आम्दानीयात तक नं सम्पदा संरक्षणया निंतिं मछ्यगु खँ थनया आदिवासी जनजातितय्सं वाःचायेका च्वंगु दु ।

थनया संरक्षण जुइमाःगु अनेक सम्पदात मध्ये नेवाः जुजु प्रताप मल्लं दयेका थकूगु 'न्हू पुखु' रानी पोखरीया संरषण जुइमाःगु खँय् शंका मदु। धार्मिक व सामाजिक महत्वया थ्व पुखुयात राज्यं संरक्षण यायेगु कुत जुयाच्वंगु मदु। अःखःबतं थ्व थाय्यात मधेसीतय्गु छगू नखःया इलय् छ्यलेकथं येँ महानगरपालिकां स्वीकृति बियाच्वंगु दु। खुसि सिथय् जक हनीगु छथ नखःया इलय् न्हूपुखुयात न्हःयःनेलाःथे छ्यलाः पुखू अझं दुषित यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु ।

शहरया मूथासय् लानाच्वंगु थ्व पुखू वास्तविकरुपं येँ शहर सुन्दररुपं ब्वयेत ताःलानाच्वंगु दु। तर थुकिया अब्यवस्थित संरक्षणया कारणं पुलु फोहर जुयाः नवया च्वंगु जक मखसे थन लहिनातःपिं न्यात नं अकालय् सिनाच्वंगु दु। आः छुं दँ न्ह्यवंनिसें पुखूया लः सुना वनाः पुखू झन हे विकृत खनेदयाच्वंगु दु। थन मूलरुपं न्हापा लःया आपूर्ति जुइगु ब्यवस्था स्यनावंगु व निभाःया जलं लः ब्वयावंगुलिं लः म्हो जुयावंगु खः। वर्तमान इलय् थन लः बुयावइकथं दयेकातःगु पुखू दुनेया तुथिं लः मवयेधुंकूगु दु। आः थ्व पुखू पूर्णतरुपं आकासं गाइगु वा लःया भरय् लानाच्वंगु दु ।

थ्व पुखुली लःजायेकेगु निंतिं सरकारी स्तरं छुं ज्या मजू। तर छुं दँ न्ह्यः सुं सुं धर्मावलम्वीतय्सं ट्यांकरं लः हयाः तक थन पुखुली लः प्वंकेगु ज्या जूगु खः। तर थुकिं छुं लिच्वः बी मफुत। थ्वयां लिपा थन आकासं गाइगु वा लः मुकाः थन क्वफकयेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। आःया निंतिं थ्व हे दकले भर परे जूगु विकल्प जुयाच्वंगु दु ।

न्हुपुखुलिइ लः जायेकेगु निंतिं आः येँ महानगरपालिकां छगू विकल्प न्ह्यःने हयेगु कुतः यानाच्वंगु दु। रानीपुखू दुने ३१६ मिटर जाःया तुं खनाः अनं लः मेसिनं पिकयाः रानीपुखू दुने लः जायेका तयेगु। थुकिया निंतिं माःकथंया शोध नं यायेधुंकूगु दुसा शोधकर्ता थथे यानाः लः सालेफइगु सकरात्मक लिच्वःया प्रतिवेदन नं बी धुंकूगु दु। नकतिनि क्वचाःगु छगू सहलह दुने येँ महानगरपालिकां थुज्वःगु ज्या छाय् यायेत्यनागु ले धयागु न्ह्यसःया लिसःकथं अन लः मदयाः न्या सिनाच्वंगु व लः मदुगु कारणं पुखू कुरुप जुयाच्वंगुलिं खः धकाः धाःगु दु। तर अन हे ब्वलंगु मेगु न्ह्यसः कथं उलिमछि क्वय्च्वंगु लः न्यातय्गु निंतिं हानिकारक जुइ कि मजुइ धयागु खः। उकथं हे लिपा वनाः उगु तुंया लः सफा यायेगु नामय् मेगु फिल्टर प्लान्ट तयेगु त्वहलय् मेगु लगानी याकाः छगू पुचलं दां कमे यायेगु ज्या जकं स्वयाच्वंगु खः कि धयागु नं न्ह्यसः ब्वलने फइ।
न्हूपुखुयात निरन्तररुपं लः हयेगु निंतिं न्हापा भुइजःसिं निसें ब्यवस्था यानातःगु खः। लिपा लैनचौरया ख्यः आः सामाजिक परिषद भवन दयेकेत छ्यःगु ख्यः मू आधार खः। आः व ख्यः स्यनेधुंकूगु दु। लिसें रानीपुखुया जःखः पक्की सतक निर्माण जुइधुंकूगु कारणं पुलुलिइ लः दुहांवनीगु नं म्हो जुइधुंकूगु दु ।

स्वनिगः दुने लः म्हो जुया 'डिप बोरिंग' अत्याधिककथं जुयाच्वंगु दु। स्वनिगः दुने 'डिप बोरिंग' खतरनाक ज्या खः धयागु तसकं ग्यानापुगु ज्या थी थी अध्ययनं प्रमाणित यायेधुंकूगु दु। उकिं थ्व ज्यां स्वनिगः वासीतय्गु हित जुइमखु। मेखे रानीपुखुया जः खः आः नं तःतःधंगु भवनया निर्माणया क्रमय् दु। अज्यागु भवनयात न्हिया न्हिथं लः अत्याधिकरुपं मालिगु जूगुलिं रानीपुखु दुने हाकनं लः कम जुयावनीगु संभावना अझं ब्वलनाच्वंगु दनि। वर्तमान इलय् रानीपुखु दुने लः जायेकेगु संभावना आकासं गाइगु वा लः मुनेगु हे जक खः। आः हे नं तसकं वा वइगु इलय् रानीपुखु जःखः लः मुना मनूत न्यासिहे वने मफइगु स्थिति व अन मुनीगु लः फुक्कं धलं हे वा वनीगु जुयाच्वंगु दु। अज्यागु लःयात ब्यवस्थापन यायेगु थासय् पुखु दुने तुा म्हुइगु धयागु ह्वगं त्वाचाय् लः मुने थें जक जुइगु निश्चित खः। थ्व ज्यां रानीपुखु दुने लः मुनीगु स्वयां सुयागं खल्ति दां मुनीगु संभावना आपालं दुगुलिं सम्वन्धित निकायतय्सं इलय् हे ध्यान बीमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this