इलय् वइ ला संविधान?

नरेन्द्रमान श्रेष्ठ गोंगजु

संविधान निर्माणया झ्वलय् थौंकन्हय् थीथी खँ पिहां वयाच्वंगु दु। माओवादीं बहुदवाद माने मयायेगु धयाच्वंगु दुसा मेमेगु पार्टीं बहुदवाद बिना संविधान निर्माण याये मफइगु खँ कनाच्वंगु दु। जनतां धाःसा थज्याःगु विवादं यानाः इलय् संविधान निर्माण जुइ मखु धयाच्वंगु दु। न्हूगु संविधान हयेगु उद्देश्यं जनतापाखें प्रत्यक्ष व समानुपातिकं संविधानसभाय् प्रतिनिधित्व यानाच्वंपिं सभासद्तय्सं इलय् ब्यलय् थीथी कचवं पिकयाः संविधान दयेकेगु ज्या लिछ्यानाच्वंगु दु। निदँया दुने जनतायात न्हूगु संविधान बी धकाः बचं बिया वंपिं सभासद्तय्सं थौं स्वदँ दइनं नं न्हूगु संविधान बी धकाः पत्याः याये फयाच्वंगु मदु।
२०६२/६३ या उपलब्धी धइगु २४० दँ पुलांगु शाहवंशीय राजतन्त्रया अन्त्य व संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रया पलिस्था बाहेक आःतक मेगु छुं हे चूलाःगु मदुनि। बरु आः ला दुगु थ्व उपलब्धी नं छखे लाइगु जकं खः लाकि धइगु ग्याःचिकु ब्वलनाच्वंगु दु ।

न्हूगु संविधान जारी याइगु ई २०६८ जेष्ठ १४ गते खः। तर राजनैतिक दलतय् दथुइ संविधानया मू�मू मुद्दाय् हे सहमति जुइ फयाच्वंगु मदु। विशेष यानाः संविधानसभाय् प्रतिनिधि यानाच्वंगु स्वंगू तःधंगु दल माओवादी, एमाले व काँग्रेसया दथुइ खँ मिले जुयाच्वंगु मदु। यदि थ्व स्वंगू दलतय् दथुइ सहमति जुल धाःसा दलतय् दथुइ सहमति जुइत उलि थाकुइ मखु। तर थ्व स्वंगू दल थवंथः सहमति दयेकेगु सिबें नं थवंथवय् आरोप प्रत्यारोपया ज्याय् जक लिकुनाच्वंगु दु। थ्व स्वंगू दलमध्ये छगूयात ब्यागलं तयाः नं संविधान दयेके फइगु मखु। तर स्वंगू दलत धाःसा संविधान दयेकेगु ज्याय् स्वयां नं सरकार दयेकेगु व क्वःथलेगु ज्याय् जक क्रियाशील जुयाच्वंगु दु ।

थ्व स्वंगुलिं दलं थःगु दलया सरकार दुसा जक संविधान दयेके फइ मखुसा फइ मखु धायेगु यानाच्वंगु दु। न्ह्याथे यानाः नं सत्ताय् वनेगु व प्रधानमन्त्रीया पदय् च्वनेगु ज्याय् जक स्वंगू दलया नेतात ब्वाँय् जुयाच्वंगु दु। उकिं हे माधवकुमार नेपालया सरकारं राजीनामा बिउगु न्याला दयेधुंकलं नं न्हूगु सरकार गठन याये मफुनि। एमालेया सरकारं राजीनामा बिल धाःसा घौछिया दुने निकास पिहां वइ धकाः घमण्ड याःम्ह माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डं थौं न्याला लिपा नं कू नयाच्वन तिनि ।

सरकारं राजीनामा बिउगु न्याला तक नं न्हूगु सरकार छगू हे गठन याये मफुपिं दलया हुतिहारा नेतातय्सं इलय् संविधान दयेके फइगु खँय् अझ नं शंका दनि। यदि आः नं क्वःछिनातःगु इलय् संविधान जारी याये मफुत धाःसा लिपा छु जुइ धइगु न्ह्यसः जनताया न्ह्यःने धापलां ख्याः थें दं वयाच्वंगु दु। हाकनं संविधानसभाया ई थप जुइगु खः ला? संविधानसभा हे विघटन जुइगु खः ला? राष्ट्रपति शासन वइगु खः ला? सैनिक शासन लागू जुइगु खः ला? २०४७ सालया संविधान लागू जुइगु खः ला? जुजु लिहां वइगु खः ला? फुक्क हे विकल्पया बारे आः चर्चा जुयाच्वंगु दु ।

सेरेमोनियल किङ, बेबी किङया खँ न्हापा नं पिहां वःगु खः। गिरिजाप्रसाद कोइराला नं बेबी किङया पक्षधर खः। आः हानं साँस्कृतिक जुजुया सः थ्वयेकाच्वंगु दु। थज्याःगु परिस्थिति व देय्या तःधंगु दलतय्सं सहमति व सहकार्यया राजनीति यायेगु पलेसा देशया स्थितियात झनझन भयावह यानाच्वंगु दु ।

नेपाः थेंज्याःगु विकाशील व राजनैतिक अस्थिरता दुगु देशय् जनतां थुज्वःगु शंका उपशंका यायेगु ला स्वाभाविक हे खः। छाय्धाःसा नेपाःया राजनैतिक इतिहासयात स्वयेगु खःसा थुज्वःगु शंका यायेगु प्रशस्त थाय् दु। २००७ सालया प्रजातन्त्रयात २०१७ सालय् तत्कालिन जुजु महेन्द्रं अपहरण यात। अथे हे २०३३ सालया जनमत संग्रहया इलय् नं उगु ईया सत्ताधारीतय्सं षडयन्त्र याःगु खः। २०४६ सालया जनआन्दोलनय् प्राप्त जूगु बहुदलीय प्रजातन्त्रयात २०५९ सालय् तत्कालीन जुजु ज्ञानेन्द्रं लाका काःगु खः। थुज्वःगु परिस्थिति देशय् वःगु स्वयेबलय् जनतां शंका याइगु ला स्वाभाविक हे खः ।

थौंकन्हय् देशय् विकसित जुयाच्वंगु परिस्थिति स्वयेबलय् क्वःछिनातःगु तिथि कुन्हु न्हूगु संविधान जारी जुइ धइगु खँय् नं यक्व हे शंका यायेगु थाय् दु। संविधानसभाय् प्रतिनिधित्व यानाच्वंगु स्वंगू दल स्वथाय् हे स्वयाच्वंगु दु। आः नं इलय् संविधान दयेके मफुत धाःसा देशय् संकट वइ धइगु खँ थ्व पार्टीं मसिउगु मखु तर सिउसां बुझ पचे यानाच्वंगु दु। संवैधानिक प्रकृयाकथं सरकार दयेकेगु व क्वःथलेगु धइगु सामान्य खँ खःसां नं व उगु इलय् जक उपयुक्त जुइ गुगु इलय् देय्या राजनैतिक दलतय्गु अभिभारा धइगु सत्ता संचालन यायेगु जक जुइ। थुज्वःगु इलय् सत्ता व प्रधानमन्त्रीया लागिं चलखेल यायेगु स्वाभाविक नं जुइफु। तर आःया अवस्था धइगु संविधान दयेकेगु हे मू जिम्मेवारी जुयाच्वंगु ई खः। थुज्वःगु संवेदनशील इलय् नं दलत सत्ता व पदया लागि चलखेल यानाच्वनेगु धइगु मुक्कं गैर जिम्मेवारी ज्या खः। यदि प्रधानमन्त्रीया कुर्सीइ सुं मेपिं फ्यतुनाच्वंगु स्वये मफुगु खःसा पालंपाः फ्यतुइगु याःसां जिउ। तर पालंपाः फ्यतुइगुली नं न्हापां सु फ्यतुइगु धइगु विवाद दु। उकिं थ्व ज्या नं न्ह्याये फयाच्वंगु मदु ।

देय्या तःधंगु स्वंगू दलतय् दथुइ सत्ताया लागि चलखेल जुयाच्वंगुलिं विस्तृत शान्ति सम्झौता नं पूवने मफयाच्वंगु खः। थुगु कारणं देय्या दकलय् महत्वपूर्ण संविधान दयेके मफयाच्वंगु खः। सत्ता व प्रधानमन्त्रीया लागिं हानथाप यायेगु स्वयां संविधान दयेकेगु ज्याय् एकचित्त जुयाः न्ह्याःगु जूसा जनताया मिखाय् थ्व दलतय्गु मान व प्रतिष्ठा नं अप्वइगु खः। थ्व सत्ताया चलखेल हे संविधान निर्माणया तःधंगु बाधक खः। राजनैतिक दलत प्रधानमन्त्री पदया मनोवैज्ञानिक ल्वचं मुक्त मजूतले सहमति जुइ थाकुइ। उकिं विधिया शासनय् विश्वास दुपिं राजनैतिक दलतय्सं गम्भीर जुयाः विचाः यायेमाल। देय्या अस्तित्व, देय्या प्रगति व देय्या स्वार्थ स्वयां महत्वपूर्ण छुं नं राजनैतिक दलतय्गु स्वार्थ अले व्यक्तिगत महत्वाकांक्षा तःधं जुइ मखु धइगु खँ दलया नेतातय्सं थुइकेमाःगु दु। नयेथाय् जुल कि सकलें छथाय् च्वनीपिं दलतय् नेतात देय् व जनताया ज्याय् धाःसा न्ह्याबलें कचवं पिकयाच्वनीगु, थुमित श्री पशुपतिनाथं याकनं सुबुद्धि बीमा ।

More Stories Like this