नेवाः राज्य दयेके मबीत 'मेट्रो सिटि'या सोच

नरेशवीर शाक्य

नेवाःतय्गु आदिभूमि नेपाल मण्डल दुने नेवाः प्रदेशया सुनिश्चितताया निंतिं नकतिनि देय् न्यंकया नेवाःत मुनाः क्वचाःगु नेवाः राष्ट्रिय राजनीतिक सम्मेलनया सफलतां महत्वपूर्ण आयाम ब्वलंकूगु दु। विविध जातजाति व भाषाभाषिया थ्व नेपाः देय् दुने फुक्कं जातिया मनूतय् समान अधिकार दयेमाःगु खँयात वाःचायेकाः मुलुकय् वःगु राजनीतिक परिवर्तनं अझं देय्या आदिवासी जनजातितय्गु मागयात सम्वोधन यायेफुगु मदुनि ।

मुलुक संघीयताय् प्रवेश जुइधुंकाः संघया निर्माण जातीय म्हसीका व सामर्थ्यया लिधंसाय् निर्माण जुइमाःगु माग देय्या आदिवासी जनजातितय्गु खः। तर थन न्हापांनिसें सत्ता न्ह्याकाच्वंपिं छगू वर्ग व धर्मया मनूतय्सं जातिया लिधंसाय् संघ दयेके मजिउ धयागु तर्क बियाः देशय् संलसः दँ न्ह्यवंनिसें न्ह्यानाच्वंगु भाषिक व जातीय उत्पीडनयात निरन्तरता बीगु कुतः याना हे च्वंगु दनि। थुकिया लिच्वःकथं आः नं नेवाः प्रदेश माग जुयाच्वंगु लागायात राज्यसत्ता च्वनाच्वंपिं मनूतय्सं केन्द्रकृत योजना न्ह्यःने हयाः नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माण याके मबीगु षडयन्त्र न्ह्याका हे च्वंगु दनि ।

देय्या आदिवासी नेवाःत बसोबास यानाच्वंगु लागा देय्या राजधानी नं जुयाच्वंगु कारणं थन अनेक सुविधा उपलब्ध जुइगु याः। राणा शासनया अन्त लिपाया सरकारं नं देय् न्यंक विकास योजना लागू यायेगु स्वयां नं थन स्वनिगः दुने दुगु सुविधायात जक छ्यलेगु यानाच्वंगु व देय्या राजधानी जूगु कारणं राजधानीयात माःगु पूर्वाधार निर्माण थन हे यायेमाःगु बाध्यात्मक स्थिति ब्वलंगु खः। विकास निर्माणया ज्याय् विकेन्द्रीकरण मयासे स्वनिगः दुने च्वनाः जक फुक्कं प्रशासनिक ज्या न्ह्याकूगु कारणं स्वनिगः दुने क्षमता स्वयां अप्वः मनूत दुहां वयेगु ज्या जुल। मुलुकय् हाकनं बहुदल व्यवस्था स्थापित जुइवं राजनीतिक पार्टीतय्सं फयांफत्तले अप्वः कार्यकर्ता स्वनिगः दुने मुंकेगु ज्या याःगु कारणं आः स्वनिगः दुने रैथाने वासिन्दा स्वयां नं पिनें च्वंवःपिं मनूतय्गु ल्याः अप्वः जुइधुंकूगु दु। थ्व आन्तरिक आप्रवासन अझं पनेफुगु मदुनि। स्वनिगः पिनें मनूत दुहांवयाः गुलि अप्वः बसोवास याःवइ उलि उलि हे थनया मौलिक कला सम्पदाय् हानि क्षति जुयाः थनया आदिवासी नेवाःतय्गु संस्कृति लोप जुयावनीगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दु ।

राज्यसत्ता न्ह्याकाच्वंपिं मनूतय्सं विकासया नामय् थनया आदिवासीतय्त न्ह्यावलें उत्पीडन व शोषणय् लाकातःगु दु। थःपिनिगु स्वार्थ बाहेक राष्ट्रया सम्पदायात तकं संरक्षण यायेगु ज्या मजू। विश्वं थनया सम्पदा संरक्षण जुइमाः धकाः करौडौ तका थन लगानि यानाच्वंगु दु। तर थनया सत्ता शासकत थुकी गंभीर जुइ मफयाः थनया हे आदिवासीतय्सं थःपिनिगु पहलय् ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु ।

स्वनिगः दुने पिनें मनू हयेगु वातावरण ब्वलनाच्वं थें थनया पूर्वाधार अप्वयेकेगु व देय्यात कानूनी राज्य दयेकेगु पाखे सरकारया ध्यान वंगु खनेमदु। विकासया नामय् गवलें 'वाहिरी चक्रपथ' दयेकेगु धकाः ज्या न्ह्याकाः थन वस्ति अप्वयेकेगु तर थनया आदिवासी जनताया सम्पदा संरक्षण लिसें थनया रैथाने बासिन्दाया निंतिं शान्ति व सुरक्षित जीवन यापनया निंतिं छुं कथंया सोच पितहयाच्वंगु मदु ।

आः हाकनं स्वनिगःयात मेट्रो शहर दयेगु ग्वसाः जुयाच्वंगु खँ समाचारकथं पिदंगु दु। येँ, यल व ख्वपयात छगू हे शहरकथं विकसित यानाः थनया भौतिक संरचनाय् व प्रशासनिक स्वरुपय् परिवर्तन हयेत थी थी मन्त्रालयया सहभागिताय् कार्य योजना दयेकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु।
पिनंे वइपिं मनूतय्त स्वनिगः दुने प्रवेशय् नियन्त्रण यायेगु स्वयां आः स्वंगू सहरयात हे छगू सहरया रुप बियाः थन अझं मनूत दुहां वयेफइगु सहज वातावरण दयेकेगु ग्वसाः जुयाच्वंगु अनुमान यायेफु। थ्व ग्वसाःयात कार्यान्वयनय् हयेफत धाःसा 'बाहिरी चक्रपथ' या विरोध साम्य जुइगु विश्वास योजनाकारतय्सं यानाच्वंगु दु ।

'मेट्रो सहर वा वाहिर चक्रपथ'या निर्माण बारे थनया आदिवासीत विकास विरोधी धयागु दुष्प्रचार यायेगु ज्या नं जुयाच्वंगु दु। देय्यात विकासया लँय् यंकेम्हाःपिं धयागु खँ नं चर्चाय् हयेगु यानाच्वंगु दु। तर थुकिया वास्तविकता थ्व खः कि थनया आदिवासीत विकास विरोधी मखसे थःपिनिगु सुरक्षित भविष्यया निंतिं सचेत जुयाच्वंपिं खः। आः हे अनियन्त्रित आन्तरिक आप्रवासनया कारणं थनया जीवन यापन अति हे कष्टकर जुयाच्वंगु दु। सहज व सुरक्षित जीवन यापन केवल म्हगस जक जुइधुंकूगु दु।
राज्यं स्वनिगःयात कयाः आः यानाच्वंगु व्यवहारकथं नेवाः प्रदेश निर्माणया खँयात पूर्णतः अस्विकार यानाच्वंगु वा नेवाः प्रदेश देय्या राजधानी जूगु कारणं थ्व केन्द्रीय शासितराज्य हे जुइ धयागु मानसिकता कयाच्वंगु खनेदु। थ्व प्रवृतियात कयाः नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माण यायेगु निंतिं प्रयासरत जुयाच्वंपि सकसिनं चिन्तन यायेमाःगु खनेदु। मुलुक संघीयताय् दुहां वनेधुंकूगु इलय् संघय् बसोवास याइपिं मनूतय्त ताः ई तक प्रभावित जुइगु छुं नं ज्या सरकारं यायेमजिउ। थज्याःगु फजुल ज्यां राष्ट्रयात थप आर्थिक भार जक जूवनीगु व मनूतय् दुने नं मन मुताव जुयावनीगु कारणं संवन्धित सकलें इलय् हे सचेत जुइमाः। संवन्धित लागाया वासिन्दातय् दुने थप मनमुताव मजुइकेत राज्यं जिम्मेवारी कायेमाः ।

नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माणया खँय् पंगः थनेगु निंतिं सत्ताधारितय्सं यानावयाच्वंगु प्रत्येक षडयन्त्रयात इलय् हे पनेगु ज्या जुइमाः। थज्याःगु षडयन्त्रं हा मकायेमा धयागु खँय् सकलें सचेत जुइमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this