जातीय संगठन व राजनीतिक पार्टी

कृष्ण प्रजापति

वर्तमान अन्तरिम संविधानकथं देशय् जातीय पार्टी चायेके मदु। धार्मिक पार्टी नं चायेके मदु। अथेहे क्षेत्रीय पार्टी नं चायेके मदु। तर राजनीतिक पार्टीतय्सं धाःसा थीथी जातीय संगठनत चायेकातःगु दु। थःगु हे वर्गीय संगठन सरह हे राजनीतिक पार्टीतय्सं जातीय पार्टी चायेकाः उमिगु गतिविधि नं तीब्र ढंगं हे न्ह्याका वयाच्वंगु दु। थ्व छगू सोचनीय व देशया हे राष्ट्रिय जीवनय् लिच्वः लायेफुगु घटना जुयाच्वंगु दु। तप्यंक क्षेत्रीय, धार्मिक व जातीय पार्टी चायेके मदइगु तर राजनीतिक पार्टीतय्सं धाःसा थीथी जातीय संगठन चायेकाः निर्वाध रुपं थीथी गतिविधि याना च्वने दइगु धइगु थवंथः मिले मजूगु नं खँ खः। अथे खःसां संक्रमणकालीन अवस्थाय् लानाच्वंगु घडिइ थ्व राष्ट्रिय कमजोरीयात न राज्यं ध्यान बीफु, न त राजनीतिक पार्टी व बुद्धिजीवीतय्सं हे वास्ता यानाच्वंगु दु। बुद्धिजीवीत स्वयम थीथी राजनीतिक दलया च्यः कथं ज्या यानाच्वंगु थ्व देशय् सही सुझाव व सल्लाहयात उलि अःपुक न्यनीगु नं चलन मदु। अथे जुयाः नं कन्हय् देश बांमलाःगु थासय् लायेधुंकाःलि हे जक होश वल धाःसा पश्चाताप बाहेक मेगु छु जुइ?

पार्टी दुने हे थीथी कथं जातीय संगठनत सक्रिय जुयाच्वंगुलिं राजनीतिक पार्टीयात न्ह्याबलें जातीय संगठनपाखें पार्टी सिद्धान्तयात ग्वाहालि याइगु जक मखु कि पार्टी सिद्धान्तया विपरित दिशानिर्देश याइगु मागत नं न्ह्यब्वया हयाच्वंगु दु। वर्तमान राष्ट्रपति नेपाली कांग्रेस पार्टीपाखें वःम्ह खः, गुम्ह एक मधेश एक प्रदेशया कट्टर विरोधी खः। तर नेपाली कांग्रेसया हे जिल्ला सभापति थेंज्याःगु पदय् च्वनाच्वंपिं राजनीतिक नेतात स्वयम् पार्टीयात आत्मनिर्णय सहितया जातीय स्वशासन व स्वायत्त राज्यया पक्षय् यंकेत आपालं कुतः यानाच्वंगु दु। पार्टी दुने बेमेल दुसां अज्याःगु माग व तर्क वितर्कत इलय् ब्यलय् न्ह्यःने वः। आः नकतिनि हे जक क्वचाःगु नेवाः राष्ट्रिय राजनीतिक सम्मेलनय् नं नेपाली कांग्रेसया नेता भीमसेनदास प्रधानं सभापति सुशिल कोइरालापिंसं सहमति याःगु प्रावधानया अःखः वनाः जातीय राज्य, आत्मनिर्णय सहितया स्वायत्त राज्य व नेवाः स्वायत्त राज्यया थीथी स्वरुपबारे निर्णय यानावन। नापं एकीकृत माओवादीया अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालपिंसं सहमति याःगु खँयात हे हाचां गायाः उगु हे पार्टीया पोलिटब्यूरे दुजः हितमान शाक्य सुमनं जातीय राज्यया माग न्ह्यब्वयादिल ।

देशय् राजनीतिक पार्टी चायेकेगु अवस्थाय् धार्मिक व जातीय पार्टी चायेके मदइगु तर जातीय संगठन चायेके दइगु दोहोरो नीतिया कारणं नं थथे राजनीतिक पार्टीया शीर्ष नेतातय्त हे मछिनी कथंया ज्याखँत पार्टी दुनेया जातिवादी नेतातय्सं याना हःगु जुइमाः। छखे थःपिनि मत अप्वयेकेत जातीय खँ ल्हायेगु अले पार्टीयात मछिं थें च्वनेवं जातीय राज्य मजिउ, संघीयतां देश हे कुचा दली धकाः हाः जुइगु झी राजनीतिक पार्टीतय् कमजोरी दु। संघीयता व जातीय राज्य जिउ वा मजिउ छगू हे जक तर्क पार्टी नेतातय्सं न्ह्यब्वये फयेके माःगु खः। तर थ्व तर्क तयेगु ज्याय् शीर्ष नेतात समेत स्पष्ट मजू। एमाले अध्यक्ष झलनाथ खनाल केन्द्रीय सरकारया माध्यम भाषा खस जूसां जिउ धकाः सही यानाः पिहां वइ। उगु हे पार्टीया केन्द्रीय दुजः राजेन्द्र श्रेष्ठं नेवाः समुदायया दथुइ च्वनाः थ्व आपत्तिजनक खः, केन्द्रीय सत्ताया माध्यम भाषा नं नेपालभाषा हे जुइफु धकाः जातीय राज्यया खुल्लम खुल्ला वकालत याः जुइ। थथे राजनीतिक पार्टी व जातीय संगठनत छगुलिं मेगु अःखः धारणा ज्वनाच्वंगुलिं समस्या झन जटिल जुजुं वनाच्वंगु दु ।

बैधानिक प्रावधान हे पूवंकाः नेवाःतय् पार्टी कथं चायेकेत ताःलाःगु नेपाः राष्ट्रिय पार्टीं नेवाः राष्ट्रिय ल्याय्म्ह न्ह्यलुवा थेंज्याःगु स्पष्ट रुपं हे नेवाः जातीय संगठन चायेकाः ज्या याःगु पाय्छि खँ खः। छाय्धाःसा उगु पार्टीया लक्ष्य हे नेवाः जातियात थकायेगु खः। उमित राज्य चूलाकेगु खः। तर समाजवाद व साम्यवाद हयेगु ताःतुनाः कम्युनिष्ट शासन व्यवस्था लागू यायेगु ताः तयाः नीस्वंगु थीथी पार्टीं तकं थौं जातीय खँयात महत्व बियाः आघात यानाच्वंगु दु। अथे जूगुलिं राजनीतिक पार्टीया धारणा छखे व उगु हे राजनीतिक पार्टीया जातीय संगठनया धारणा मेखे लानाच्वंगु खः। थ्व छगू हे पार्टी जूगु ल्याखं भ्याःभचा हे मिले मजूगु खँ खः। छगू हे धारणा, छगू हे प्रावधान व छगू हे दृष्टिकोण दुपिं मनूतय् समुदाय मिले जूगुयात हे जक पार्टी वा राजनीतिक दल धाये फइ। तर केन्द्रीय नेताया धारणा हे पार्टी अध्यक्ष नाप मिले मजुइगु, अथे खःसां पार्टीं उमित छुं हे कथं कारवाही मयाइगु व न्ह्याःम्हेसिया न्ह्याःन्ह्याःथें विचाः न्ह्यब्वया जुइ दइगु खःसा उगु पार्टीयात पार्टी मधासे थीथी धारणाया मनूतय् छगू मोर्चा जक धाःसां छु पाइ? मोर्चाबन्दी जुइगु इलय् जक थीथी सिद्धान्त, थीथी विचार व धारणा दुपिं मनूत छथाय् च्वनाः निश्चित उद्देश्य पूवंकेत संघर्षय् न्ह्यचिली। जब संघर्ष क्वचाइ, मोर्चा नं त्वाःदली। २०४६ सालय् न्हय्गू बाममोर्चा अथे हे एकीकृत मोर्चाय् जुटे जुयाः २०४७ सालं त्वाःदःगु खः। २०६२/६३ या आन्दोलनय् नं न्हय्गू राजनीतिक दलया मोर्चा दयेकूगु खः ।

राजनीतिक पार्टीया निश्चित उद्देश्य दइ। उगु उद्देश्य पूवंकेत वं थीथी गतिविधि याना जुइ। अले थःपिनि पार्टीयात विस्तार यानाः जनमानसय् ब्वलंकेत वं थीथी वर्गीय संगठनत जक चायेकातःगु दइ। तर आः वयाः २०५२ सालं शुरु जूगु जनयुद्धया इलय् थःपिनि संगठन तःधंकेगु हे स्वार्थय् राजनीतिक दलतय्सं जातीय नारा लगे याःगु खः। थ्व नारा लगे यायेधुंकाः थीथी राजनीतिक पार्टीतय्सं थःपिनि पार्टी तःधं थें खंकूगु नं खः। तर आः दनेधुंकूपिं थ्व थीथी जातीय संगठनतय्त थःपिनि नियन्त्रणय् तयेत नं राजनीतिक पार्टीतय्त उलि हे थाकुयाच्वंगु स्थिति दु। उकिं थःपिसं कं पिनागु खः लाकि तुलसी पिनागु खः धइगु प्रस्ट याये मफुत धाःसा कन्हय् राजनीतिक पार्टीयात समस्या हे जुइ। थथे जातीय संगठन चायेकेगु उचित खः वा मखु, यदि उचित खःसा उमित गुकथं छु गुलि अधिकार बीगु वा नियन्त्रणय् तयेगु धइगु खँत नं राजनीतिक पार्टीतय्सं वाःचायेकेमाः। मखुत धाःसा कन्हय् न्हिप्यंपाखें खिचायात संकेगु ज्या जू वनी। धायेत्यनागु खँ जातीय पार्टी चायेके मदुगु थ्व देशय् जातीय संगठनतय्सं धाःथें राजनीतिक पार्टी च्वनेमालीगु विडम्वना नं कन्हय् ब्वलनेफु। इलय् हे बिचाः याये ।

More Stories Like this