नेपाल संवत्या न्हूदँ औंसि कुन्हु ?

- नरेशवीर शाक्य
नेपाःया मौलिक म्हसीका जुयाच्वंगु कला संस्कृति सम्पदाया संरक्षण राज्यपाखें जुइमाःगु माग थनया आदिवासी जनजातितय्सं न्हापांनिसें यानाः आन्दोलन हे न्ह्याका वयाच्वंगु खःसां राज्यं थुखेपाखे गबलें हे गम्भीर जुयाः ध्यान मतःगु खँ हाकनं छकः स्पष्ट जूवःगु दु । नेपाःया मौलिक सम्पदा नेपाल संवत्यात राष्ट्रं मान्यता बियाः थुकियात छ्यलाबुलाय् हयेमाःगु खँयात सत्ताय् थ्यनेधुंकूपिं राजनैतिक पार्टी व नेतातय्सं स्वीकार यायेधुंकूगु दुसां व्यवहारिक रुपं थुकियात गबलें हे कार्यान्वयन मयाः । नेपाल संवत्यात आधिकारिक रुपं छ्यलबुलाय् हयेगु निंतिं आयोग हे दयेकेगु धकाः न्हापाया प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला व वर्तमान प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालं सार्वजनिक रुपं हे प्रतिबद्धता प्वंके धुंकूसां व्यवहारिक रुपं थुपिं नं सकृय मजूगु थौंया वास्तविकता जुया बिउगु दु ।

विश्वय् ज्वःमदुगु नेपाःया मौलिक संवत् नेपाल संवत् वास्तवय् हे नेपाःया गौरव खः । तर थुकिया संरक्षणय् राज्य छाय् मयानाच्वन धयागु खँ चिन्तनया विषय जुयाच्वंगु दु । नेपाःया न्हापाम्ह गणतान्त्रिक प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालं नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत् खः थुकिया छ्यलाबुला राष्ट्रिय स्तर जुइ धकाः सार्वजनिक घोषणा यायेधुंकाः नं थुकियात व्यवहारिकय् हयेगु निंतिं छुं पलाः ल्ह्वंगु मदुनि । मेखे नेपाल संवत्या छ्यलाबुलाय् जुयाच्वंगु प्रहार अझं हे निरन्तर जुयाच्वंगु आभास ब्वलना हे च्वंगु दनि ।

नेपाल संवत् आधारित चन्द्रमासया तिथि मिति नेपाःया धार्मिक व सामाजिक ख्यलय् अटुट रुपं छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगु खँय् विवाद मदु । थौं तक नं थ्व निरन्तर हे दनि । नेपाःया मौलिक संवत्यात छखे तयाः सौर्यमासय् आधारित जुयाच्वंगु व विदेशं आयातित विक्रम संवत्या छ्यलाबुला अझं सरकारीस्तरं न्ह्याना हे च्वंगु दनि । नेपाःया हरेक धार्मिक व साँस्कृतिक पर्व नखःचखः व कर्मकाण्ड नेपाल संवत्या लिधंसाय् न्ह्यानाच्वंगु खःसां छथ्व मनूतय्सं थ्व संवत् अव्यवहारिक धकाः क्यनेगु कुतः अझं न्ह्याका वयाच्वंगु हे दु । तर वास्तविकता थ्व हे खः कि नेपाल संवत्या शुरु इलंनिसें थौं ११२९ दँ तक निरन्तर न्ह्याना थ्व संवत् सकल नेवाःतय्गु हिनु हिनुली न्ह्यानाच्वंगु दु ।

नेपाल संवत् चन्द्र गतिया लिधंसाय् आधारित जुइगुलिं थुकिया दिं ल्याः खाइगु इलय् तिथि तुत जुइगु वा निन्हु क्यनीगु तिथि छुं ईया निंतिं जक उगु दिनय् प्रवेश जुइगु आदि जुइगु याः । थुकिया समाधानया निंतिं सामान्य रुपं सुर्य उदय् छुं दिं कुन्हु जुइ उकुन्हु व हे तिथि न्ह्याइ धयागु मान्यता ब्वलंकातःगु दु । उकथं हे तिथिया आधारित दिं कुन्हु छुं धार्मिक वा सामाजिक ज्या यायेगु शुभ वा अशुभ धकाः धायेगु चलन नं दु । उकथं हे मेगु मान्यता कथं न्हापांनिसें छु तिथि कुन्हु छु पर्व हना वयाच्वंगु खः उकथं हे हनेगु मान्यताया विकास नं याना वयाच्वंगु दु ।

नेपाःया मूलवासी नेवाःतय्सं नं थ्व हे तिथि दुनेच्वनाः अनेक नखः पर्व जात्रा हना वयाच्वंगु दु । थःपिनिगु म्हसीका नं थुकि हे दुथ्याकातःगु दु । थ्व सम्पूर्ण नेपाःमि व नेवाःतय्गु निंतिं गर्वया खँ जुयाच्वंगु दु । तर थ्व सम्पदायात छथ्व गैरनेवाःतयसं न्ह्याबलें हे विवादया विषय दयेकेगु याना वयाच्वंगु दु ।

नेवाःतय्सं तःजिक हनिगु अनेक नखः मध्ये स्वन्ति नखः प्रमुख जू वः । स्वनि नखःया इलय् नेपाल संवत् या न्हूदँ नं लाःगु कारणं नेवाःतय्सं थःपिनिगु मान्यता कथं दछियंकया ल्याःचाः लक्ष्मी पुजा आमै कुन्हु क्वचायेकाः कन्हय् कुनुहया प्रतिपदा कुन्हु म्हपुजा लिसें न्हूदँ हनेगु व दुतिया कुन्हु किजा पुजा अनं लिपा लक्ष्मी द्यः पुज्याना स्वन्ति नखः हना वयाच्वंग खः । थ्व नखः झ्वलाक्क हे हना वयाच्वंगु द्वलंद्वः दँ दयेधुंकूगु दु । थ्व स्थापित परम्परायात न्हंकेत छथ्व मनूतय्सं तःदँ निसें हे कुतः न्ह्याकावयाच्वंगु दु । गबलें घडि पलाया खँ हयाः तिथि तुत तिथि निन्हुक्यंगु व गबलें साईत ईया खँ हयाः थ्व विवाद ब्वलंका वयाच्वंगु दु तर आः वइगु नेपाल संवत्या न्हूदँ ११३०या दिं कुन्हु थज्याःगु छुं हे तुत वा समस्या मदयेकं नं विक्रम संवत्या पात्र पिथनीपिंसं नेपाल संवत्या वर्ष हिलीगु दिं धकाः अमावस्या औंसीं कुन्हु क्यनाः नेपाल संवत्या तिथिकथं दिं हनीपिंत तप्यंक हे हाथ्या बीगु ज्या यानाहःगु दु । नेपाः सरकारं नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय मान्यता बीयाः विक्रम संवत्या छ्यलाबुलां लिकया छ्वयेगु मान्यता ब्वलंकाच्वंगु इलय् नेपाल संवत्या दिं हिलीगु दिनयात हे विवादय् हयाः नेपाल संवत्या औचित्ययात हाथ्या बीकथंया ज्या जुयाच्वंगु अनुभव सकल स्वाभिमानी नेपाःमितय्सं यानाहःगु दु ।

नेपाल संवत्या छ्यलाबुला नेपाः दुने जुयाच्वंगु ११२९ दँ दयेधुंकूगु दु । थ्व संवत्या वर्षया शुरुदिन कछलाथ्व पारु हे जुयाच्वंगु दुसा थुगु वर्षया अन्तिम दिं कौलागा आमाई लक्ष्मीपुजा खः । आः वया विक्रम संवत्या हिमायतीतय्सं नेपाल संवत् हिलीगु दिं अमावस्या धकाः थःपिनिगु दिमागी हालतया पर्दाफास यानाबिउगु दु । विक्रम संवतय् दुने चैत्र महिना हे लिकायेगु षडयन्त्रय् थुपिं असफल जुइवं आः नेपाल संवत्यात थुकथं प्रहार याःवःगु खनेदत । छगू हे वर्ष दुने निकः न्हूदँ लाःवइगु संभावना गबलें दु ला कि विक्रम संवतय् नं चैत्र ३१ गते नववर्ष जुइ धायेगु आँट थुमिके दु ला नेपाल संवत्या थःगु हे मूल्य व मान्यता दु अले थःगु हे स्थान नं दु । आः विक्रम संवत्या हिमायतीया लिउने च्वनाः नेपाल संवत्या नखः चखः हनेमाः थुमिसं धाथें हे यायेमाः धयागु मान्यता गनं मदयेधुंकल । उकिं आः नेपाल संवत्या लिधंसाय् जीवन यापन यानाच्वंपिं हे जानाः नेवाःतय्गु नखः चखःया तिथि निर्धारण याना सकल नेपाःमितय्सं चन्द्रमासया गतिया लिधंसाय् थःपिनिगु धर्म कर्म न्ह्याकेमाःगु खँय् विवाद मदये धुंकल । नेपाल संवत्यात कयाः भ्रमय् तइगु संवत्यात थुकथं बजारय् खुल्ला तयेगु स्थिति नं पाय्छि मखये धुंकल सा नेपाः सरकारं विक्रम संवत्या लिधंसाय् सरकारी विदा क्वछिनातःगु खःसा थुकिया विरोध नं सकल नेवाः व नेपाल संवत्या हिमायतीत छथाय् च्वनाः नेपाःया राष्ट्रिय संवत् नेपाल संवत्या लिधंसाय् सरकारं सरकारी विदा क्वछिमाःगु खँय् सः थ्वयेके हथाय् जुइधुंकूगु दु । जातीय स्वशासन स्थापना यायेगु खःसा थःपिमिगु मौलिक अधिकारया खँय् सकलें छप्पँ छधी जुइमाःगु खँय् विवाद मदु ।

More Stories Like this