छ्यलाबुलाय् म्हो जुया वंगु नेवाः भाय्

नरेन्द्रमान श्रेष्ठ गोंगजु

नेपाःया थीथी आदिवासी जनजाति मध्ये नेवाःत थःगु हे मौलिक संस्कृति, भाषा,लिपि, सामाजिक संस्कार, रितिरिवाज, नखःचखः, जात्रा, पर्व दुगु जाति खः। नेवाःत नेपालय् सभ्यता व उत्कृष्ट साँस्कृतिक म्हसीका दुगु जाति खः। नेवाःतय् दथुइ राजनीति धइगु स्वार्थी, बेइमान, फताहातय्सं जक याइगु ज्या खः धयागु मान्यता आःतक नं दनि ।

नेवाःतय्गु थःगु हे मौलिक भाषा व लिपि दु। अय्नं थौंया न्हूगु पुस्तां नेवा भासं खँ ल्हायेगु धमाधम त्वःताच्वंगु दु। नेवाःतय्सं थः मस्तय्त मांभाय् नेपालभाषां खँ ल्हाकेगु व भाषा स्यनेगुली उलि मन मतः। नेवाःतय्सं थःथवय् खँ ल्हायेबलय् नं नेवाः भासं मल्हासे खय् भासं खँ ल्हायेगु यानाच्वनी। नेवाःत स्वनिगः जक मखु नेपाः देय्न्यंक हे बसोबास यानाच्वंगु दु। पिने च्वंपिं नेवाःत नेवाः भासं झन हे खँ ल्हाये मसः ।

नेपाः वास्तवय् भाषाया हिसाबं तःमिगु देय् खः। थन च्वंपिं आपालं जनजातिया थःथःगु भाय् दु। उकी मध्ये नेपालभाषा नं छगू खः। नेपाःया न्ह्यागु हे थासय् च्वंसां नेवाः धइपिं नेवाः हे जुइ, अले उमिगु मांभाय् नं नेपालभाषा हे जुइ। तर उमिसं ल्हाइगु भाय् धाःसा थौंकन्हय् नेवाः भाय् मखुसे खस भाय् जुयाच्वंगु दु। थौंकन्हय् मनूतय्सं थः मस्तय्त नेवाः भाय् स्यनेगु मयाः गुकिं यानाः नेवाःया मस्तय्सं नं नेवाः भाय् मथू। थौंया परिस्थितिइ नेवाःतय्सं थःगु भाय् ल्हायेगु त्वःताः कतःया भाय् ल्हायेगु धइगु काय मियाः च्यः न्याये थें खः। थौंया आवश्यकता धइगु नेवाःतय्सं थःगु मांभाय्यात महत्व बियाः थः मस्तय्त नेवाः भाय् स्यनेमाःगु खः। यदि थथे मयायेगु खःसा कन्हय्या दिनय् झीगु मांभाय् नेपालभाषा खः धयागु खँ तनावनीगु स्थिति नं वयेफु। "भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ" धाइ। उकिं भाषा नेवाः भाय् मंत धाःसा नेवाः जाति नं मदया वनी ।

मस्तय्त थःगु मांभाय् मस्यँसे गैर नेवाः भाय् स्यनीपिं नेवाःतय्सं अथे यायेमाःगु ज्यायात थःगु बाध्यता धकाः कनेगु याइ। मस्तय्त स्कूलय् स्यनीगु भाय् नं खस व अंग्रेजी हे जुयाच्वनी। तर नेवाः भाय् स्यनेगु ल्हायेगु बानी यायेवं मेमेगु भाषा मसइगु नं मखु। उकिं मेमेगु भाय् स्यनेगुया लिसें नेवाः भाय् नं नेवाः मस्तय्त स्यनेमाःगु थौंया आवश्यकता दु। दसुया निंतिं जितः नं मचांनिसें जिमि मांबाःपिंसं नेवाः भाय् हे स्यनातःगु खः। पासापिं व छेँ जःपिंलिसे खँ ल्हायेबलय् जिं नेवाः भाय् हे छ्यलेगु। अथे धकाः जिं मेमेगु भाय् ल्हाये हे मसःगु मखु। माःगु इलय् खस, अंग्रेजी व मेमेगु भाय् नं जिं ल्हायेगु याना। उकिं मस्तय्त नेवाः भाय् स्यनेवं मेमेगु भाय् स्यने हे मजिउ वा नेवाः भाय् सःपिं मस्तय्सं मेमेगु भाय् ल्हाये सइ मखु धयागु मखु। उकिं मस्तय्त मेमेगु भाय्या नापनापं थःगु मांभाय् नं स्यनेगु यायेमाः। न्ह्यागु थासय् च्वंपिं नेवाः जूसां सकल नेवाःत छप्पँ जुयाः थःगु नेवाःभाय् म्वाकेमाःगु खँ ल्वःमंके मजिउ। नेवाः जातिया मंकाः कर्तव्य धयागु हे नेवाः भाय् म्वाका तयेगु खः। यदि नेवाः भाय् तनावन धाःसा नेवाः जाति नं तना वनी। थुकिं ला छगू भाषा नीति ज्वनाः खस भाय् लादे यायेत स्वयाच्वंपिं जनजाति विरोधीतय्त जक अप्वइगु जुल ।

थौंकन्हय् नेवाः भाय् ल्हाइपिं नेवाःतय्सं नं भाय् ल्हाइबलय् नेवाः खँग्वः छ्यलेगु धमाधम म्हो जुजुं वनाच्वंगु दु। थौंकन्हय् नेवाः खँग्वः छ्यलेगु स्वयां नं गैर नेवाः खँग्वः गथे कि हिन्दी, खस, संस्कृत, अंग्रेजी छँग्वः ल्वाकछ्यायेगु यानाच्वंगु दु। थौंया परिस्थितिइ दुवालाः स्वयेगु खःसा नेवाः खँग्वःया छ्यलाबुला तनावनेधुंकल धाःसां छुं मपाः। यदि नेवाः खँ ल्हाइबलय्, च्वइबलय् मौलिक खँग्वः छ्यलेगु मयात धाःसा नेवाः खँग्वःत तनावनीगु स्वाभाविक हे खः। गुलिं नेवाःतय्सं मसियाः व मथुयाः नेवाः खँग्वः मछ्यःगु खःसा गुलिसिनं सिउसां छ्यलेगु मयाः ।
स्वनिगःया पुलांगु त्वाः, बहाःया नां नेवाः भासं तयातःगु नं छ्यलेगु मयाः बरु खय् भासं तयातःगु नां छ्यलेगु यानाच्वंगु दु। गथे कि 'ङत' यात थौंकन्हय् नेवाःतय्सं 'ङत' मधासे 'नरदेवी' धायेगु यानाच्वन। अथे हे 'वंघः' यात 'इन्द्रचोक', 'थाय्मदु' यात 'बाङ्गेमुढा' धायेगु यानाच्वंगु दु।
नेवाःतय्गु ज्याकू, पसः, उद्योग आदि नां अले बिल, लेटरहेड, साईनबोर्ड आदिइ नं नेवाः भासं त्वाःबहाःया नां मच्वसे खँय् भासं च्वयेगु ज्या स्वयम् नेवाःतय्सं यानाच्वंगु दु। नेवाः भासं तयातःगु थीथी थाय्या पुलांगु नां ल्यंका तयेगु नेपालभाषाया विज्ञ, भाषासेवी नापं खलःपुचःतय् कर्तव्य खः। अले नेवाःतय्सं नं नेवाः खँग्वःत छ्यलाबुलाय् हयेगु व भाय् मसःपिंत स्यनेगु यायेमाः। थुलि ज्या याये फत धाःसा जक झीगु भाषा (नेपालभाषा) सदाबहार जुयाः ल्यनाच्वनी। भाषा धयागु जातिया म्हसीका खः। थुकियात झी सकलें जानाः सदां म्वाका तयेमाः ।

नेवाः भाय् छ्यलाबुलाया खँय् नेवाः न्ह्यलुवा नापं गुलिखे नेवाः कार्यकर्तातय्सं नं द्वैधचरित्र क्यनाच्वंगु दु। नेवाःतय् दथुइ नेवाःतय् ज्या�वलय् वइबलय् नेवाः भाय् व नेवाःतय् बखान याइपिं नेवाः नेता व कार्यकर्तातय्सं नेवाः भासं खँ ल्हायेमाःथाय् खँय् भासं खँ ल्हायेगु यानाच्वंगु दु। दसुया निंतिं संसदया छगू बैठकय् न्ववायेगु झ्वलय् नेपाः राष्ट्रिय पार्टीया सभासद् बुद्ध साय्मिं 'ज्वजलपा' छगू जक नेवाः भासं धयाः ल्यं दुगु मेगु फुक्कं खँय् भाषं हे न्ववानादिल। नेवाःतय् राजनैतिक पार्टी धकाः बय्बय् जूगु पार्टीया सभासदं नेवाः सभासदं हे नेवाः भासं न्वमवाःसा मेपिं सुनां न्ववाइ? वहे व्यवस्थापिका संसद् दुने मधेशवादी पार्टीया सभासद्तय्सं थःथःगु मांभासं खँ तयाच्वनी। थज्याःगु खँ नेवाः सभासद्तय्सं छाय् थुइके मफुगु?

मधेशीवादी पार्टीतय्सं अधिवेशनय् हिन्दी, मैथिली, भोजपुरी आदि भाषां भाषण यानाच्वनी। नेवाः सभासद्तय्सं जक नेपालभाषां छाय् भाषण याये मजिउ? नेवाःतय् न्ह्यलुवाः अले नेवाः सभासद्तय्सं म्हुतुइ छता खँ अले व्यवहारय् मेता खँ छाय् यानाच्वंगु? नेवाः न्ह्यलुवात व थीथी राजनैतिक पार्टीया नेवाः सभासद्, नेवाः नेतातय्सं थःगु मांभाय् नेपालभाषा छ्यले माःथाय्, प्रचार प्रसार यायेमाःथाय्, थ्यंके माःथाय् मथ्यंकूगु व नेवाः भासं खँ ल्हायेमाःथाय् मल्हाःगुया हुनि छु? गनं भाषाया लिधंसाय् नेवाः न्ह्यलुवा व थीथी राजनैतिक पार्टीया नेवाः नेता, सभासद्, मन्त्रीतय्सं थःगु स्वार्थ जक पूवंकेगु ज्या जकं यानाच्वंगु मखु ला?

More Stories Like this