राजनीति व नेवाः राजनीतिक सम्मेलन
शाक्य राजा
खँ पुलांगु खः उकुन्हु सिसिडिया भवनय् नेवाः प्रदेशया विषयय् राज्य पुनर्संरचना समितिया दुजः माओवादी सभासद हितमान शाक्य व एमालेया सभासद डा. मंगलसिद्धि मानन्धरपाखें नेवाः प्रदेशया आधार प्रस्तुत यानादिल। सभासद निम्हेसिगु तर्क न्यनाबलय् थःम्हेस्यां बुइकूम्ह मचा न्ह्याथे हे स्यंसां मांबौपिंसं त्वत्वपुइ थें मचायात झन झन स्यंकेत हौसला बीत्यंगु थें च्वन। मल्ल दाइनं बरु नेवाः लागायात कयाः मगाः धकाः थुइकेगु कुतः यानादीगु तसकं हे च्वछाये बहः जू ।
यदि झीसं राज्य पुनर्संरचना समितिं १४ गू प्रदेशया अवधारणा न्ह्यब्वये न्ह्यः हे नेवाः प्रदेशया लागा मगाः धकाः विरोध याःगु जूसा सायद नेवाः प्रदेशनापं नेपाःया राज्य पुनर्संरचना हे मेकथं हयेत बाध्य जुइगु जुइ। व इलय् नेपाः राष्ट्रियपाखें विरोध याःगु खः तर व इलय् नेपाः राष्ट्रिय पार्टीयात हे नेवाः विरोधी नापं संघीयताया विरोधी धकाः प्रचार याना बिल। तर थौं दक्व नेवाःत नेवाः प्रदेशया लागाः मगाः धइगु वाःचाःगु खने दु। आः झी नेवाःत दक्व हे नेवाः प्रदेशया लागाया सवालय् ब्यक्तिगत मतभिन्नतायात छखे चीकाः, दक्व नेवाः न्ह्यलुवात जानाः आन्दोलनया रुप बीफुसा झीगु नेवाः प्रदेश झीसं धाः थे यायेफइ धइगु आशा दु ।
झी नेवाःतय्गु ऐक्यबद्धता क्यने थें वंगु नेपाल संवत् ११३० पोहेलाथ्व ९ कुन्हु रंगशालाय् लखौं नेवाःत मुनाः नेवाः प्रदेशया घोषणा सभा तसकं हे तजिक सफल जुल। आयोजक समिति नापं व ज्याझ्वःया कजि व सकल सदस्यतय्त झीसं यक्व यक्व सुभाय् व भिंतुना मबिसें मगाः। छु नं ज्या यायेबलय् १०० प्रतिशत हे पूवनी धइगु जुइ मखु अय् जुयाः रंगशालाया ज्याझ्वलय् सहभागी जूपिंसं सांस्कृतिक जमघट थें जक महसुस याःगु खँ नं न्यनेदु नापं दकलय् सुख मताःगु धइगु नेवाः प्रदेशया घोषणा ला जुल तर झीगु नेवाः प्रदेश गनथाय् लाः प्रस्ट मजुल गुकिं यानाः झी नेवाःत थःगु लागा हे मदुपिं व नेपालं पिने वनाच्वंपिंसं थःगु थाय् दावी यायेत्यंगु थें च्वन।
नेपाल संवत् ११३१ कछलागाः १३ निसें जुइत्यंगु राजनैतिक सम्मेलनपाखें नेवाः प्रदेश नापं नेपाःया राज्य पुनर्संरचनाया दुग्यंक छलफल जुइमाः। नेवाः राज्यया लागाया सवालय् हानं छुं नं पार्टीया दवावय् नेवाःतय्त राज्यविहिन अवस्थाय् मथ्यंकेमा। थ्व सम्मेलनय् सहभागी नेवाः न्ह्यलुवातय् दथुइ व्यापक छलफल यानाः वहे सभां झीगु राजनैतिक अधिकार व नेवाः प्रदेशया आज्जु स्पष्ट जुइमाः। यदि थ्व सम्मेलन नं रंगशालाय् जू थें याकःचिगु निर्देशनय् मेपिं दबुली प्याखं जक ल्हूवःपिं थें मजूसा थ्व सम्मेलन धाथें हे सार्थक जुइ। मखुसा थ्व सम्मेलन नं 'वन म्यान शो' थें न्ह्यइपुगु जमघट जक जुया बी ।
राजनैतिक सम्मेलनं नेवाःतय्गु राजनैतिक अधिकार दइगु व राज्य सत्ताय् झीगु अधिकार सुनिश्चित जुइगु तप्यंगु लँपु क्वःछी फयेकेमाः। थ्व सम्मेलन मुख्य यानाः नेवाः स्वायत्त राज्य संघर्ष समितिया पहलय् जुइत्यंगु खः तर थ्व समितिइ राजनैतिक पार्टीया नेवाः लागाय् ज्या याइगु भातृ संगठन व नेपाः राष्ट्रिय पार्टीया नेवाः ल्याय्म्ह न्ह्यलुवा नं दु तर मेगु नेवाः खलःत ला राजनीति याइगु संस्था मखु। अले राजनीति मयाइगु खलःपुचलं राजनीतिया खँ ल्हानाः गन गय् यानाः राजनीति याइगु खः स्पष्ट यायेमाः। मखुसा राजनीतिया खँ ल्हानाः नेवाःतय्त धोका बीगु ज्या थें जक जुइ। सुका मदुगु मुलु ब्वाकेगु ज्या दिकेमाल। झी नेवाःत आः हानं नं राजनीति मयाइगु खलः पुचलय् च्वनाः राजनीतिया खँ सयेकाः नेवाःतय्त भ्रमय् तयेगु ज्या याये मजिल। शायद नेवाः जाति, भाषाया अधिकार कायेगु खँ ल्हानाः खलः पुचलय् नारा थ्वयेकाः छुं पार्टीतय्पाखें छगू निगू राजनैतिक नियुक्ति अथवा मनोनयन काये फयेफु तर अनं ब्यक्ति हे छम्ह जक थ्यनी मेपिं नेवाःत थ्यनीगु लँपु दइ मखु ।
थौं नेपाः गणतन्त्र जुइधुंकल, यदि गणतन्त्र नेपालय् नेवाःतय्सं नं राजनीति यायेगु खःसा पार्टी बिना याइगु राजनीति ब्यक्तिवादी जक जुइ। नेवाः नेतातय्सं न्ह्याक्व हे बांबांलाःगु खँल्हाःसां, बिचाः वःसां यदि झीगु थःगु पार्टी मदुसा झीगु खँ माःथाय् थ्यंके हे फइ मखु ।
जब नेवाः राज्य व राजनैतिक अधिकार प्राप्तिया निंतिं नेवाःतय्गु नेपाः राष्ट्रिय पार्टी दत थौं नेपाःया संबिधान गज्याःगु जुइमाः, नेवाः प्रदेशया लागा संशोधन जुइमाः धकाः संबिधानसभाय् झीसं सः तयेफुगु दु , नापं नेपाःया राज्य पुनर्संरचनाया खाका बीफुगु झी नेवाःतय्गु गौरवया खँ खः। यदि थौं नेपाः राष्ट्रिय पार्टी मदुगु जूसा माओवादी, कांग्रेस व एमाले पार्टीतय्सं छु निर्णय यात वहे निर्णय स्वीकार यायेत बाध्य जुइगु तर नेपाः पार्टी दुगुलिं नेवाः प्रदेश व नेपाःया दक्व मुद्दाय् झीसं थःगु बिचाः तयेगु अवसर काये खंगु दु। राज्य पुनर्संरचना समितिं पित बिउगु १४ प्रदेशया अवधारणाय् नेवाः प्रदेशया लागा मगाः धकाः बिपक्षय् भोट बियाः नेपाः राष्ट्रिय पार्टीं विरोध याःगु खः, थौं दक्वस्यां वाःचायेकाः नेवाः लागाः तःधनेमा धैगु मू मुद्दा जूगु दु ।
नेपाःया राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् नं नेपाः राष्ट्रिय पार्टीपाखें प्रस्तुत याःगु अबधारणा पहिचान व सामर्थ्यया ल्याखं दकलय बैज्ञानिक व ब्यावहारिक खः धइगु बुलुहुँ स्वीकार याना हयाच्वंगु दु। नेपाःया ततःधंगु पार्टीया प्रभावशाली नेतातय्सं हे ब्यक्तिगत रुपं सकारात्मककथं काःगु दु तर विडम्वना झी नेवाः न्ह्यलुवातय्सं हे न्यनेगु धैर्यता क्यंगु मखना ।
थ्व राजनैतिक सम्मेलनय् स्वनिगलं पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु नं सहभागिता जुइगुलिं स्वनिगलं पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु नेवाः राज्यय् हैसियत व राजनैतिक अधिकार स्पष्ट याये फयेमाः। आःतक सुं नं पार्टी व नेवाः न्ह्यलुवातय्सं स्वनिगलं पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु हैसियत व राजनैतिक अधिकारबारे बी मफुगु बिचाः नेपाः राष्ट्रिय पार्टीया अवधारणापत्रय् इमिगु राजनैतिक अधिकार नेवाः प्रदेशय् हे जुइ धकाः स्पष्ट यानातः दु ।
झीसं ल्वानाच्वनागु नेवाः प्रदेश व राजनैतिक अधिकार धइगु मात्र स्वनिगःया मेयर जुइगु लागि जक मखु, नेपाःया हे कार्यकारी अधिकार दुगु राष्ट्रपति अथवा प्रधानमन्त्री तक जुइगु लक्ष्य ज्वनाः ब्यापक छलफल जुइमाः। अले जक नेवाःतय्गु राजनैतिक सम्मेलन सार्थक जुइ ।
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपाप्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु
राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद
नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः'
खँ स्वनिगःया