तुं सफा यायेगु सुरक्षित उपाय

लः धयागु झीगु जीवनय् मदयेक मगाःगु पदार्थ खः। न्हापा लःया उपभोग यायेया निंतिं त्वाःत्वालय् तुं, ल्वहंहिति दयेकातःगु खः। खय्त ला थौंकन्हय् मनूतय्गु छेँखापतिकं हिति दयेधुंकल तर उगु हितिइ लः वइगु धयागु नं अजूचायापुगु खँ थें जुइधुंकूगु दु। थुकिया लिसें अप्वयाच्वंगु जनसंख्या व शहरीकरणया कारणं थौंकन्हय्या मनूतय्सं नं प्राचीन लःया स्रोत हे छ्यला वयाच्वंगु खनेदु। वंगु छुं दँनिसें जुया वयाच्वंगु लःया अभावया कारण मनूतय्सं छेँखापतिं धयाथें तुं म्हुइगु ज्या याना वयाच्वंगु दु। थुगु इलय् स्वनिगलय् जक दुवालाः स्वयेगु खःसां तुंया तथ्यांक यकिन मखुसां गैर सरकारी संस्था मञ्चं याःगु सर्वेक्षणकथं येँ लागाय् करिब ३००, ख्वप लागाय् ३८८, यल लागाय् ३१८, मध्यपुर थिमिइ ९८, किपुली ५० गू परम्परागत तुं दुगु सीदुगु खः ।

तुंया निर्माण प्रक्रिया अप्वःगु सी दयेक दँय्दसं धयाथें दुर्घटनात नं जुयाच्वंगु दु। तुंया निर्माण यायेधुंकाःलि उकिया सरसफाइ यायेमाःगु नं छगू पक्ष जुल। मनूतय्सं तुंया सरसफाइयात ध्यानय् मतःगु नं मखु तर मनूतय्सं तुंया लः सफा यायेगु झ्वलय् छु गुज्वःकथंया उपाय छ्यलेमाःगु खः धयागु खँ सीकाच्वंगु मदु। मनूतयके तुंया लः सफा यायेगु वा तुंथी कुहां वनेबलय् छु गुज्वःकथं वनेमाः धयागु खँया ज्ञान मदुगु कारणं हे तुंथी कुहां वनीपिं दुर्घटनाय् लानाच्वंगु खः। तुंथी कुहां वनेबलय् तःतामछि खँया विचाः यानाः जक वनेगु यायेमाः। गथे कि -

१. तुंथी अक्सिजन ग्याँसया परीक्षण यायेगु: तुंथी कुहां वने न्ह्यः मैनमत वा पाल्चा च्याकाः तुंथी क्वय् छ्वयेगु यायेमाः। यदि मत सित धाःसा तुंथी अक्सिजनया मात्रा अतिकं म्हो जक दु अले विषालु ग्याँसया मात्रा अप्वः दु धयागु खँ सीदइ। थुज्वःगु अवस्थाय् पिने च्वंगु स्वच्छ फय् तुंथी छ्वयेगु बन्दोबस्त यायेमाः। स्वच्छ फय् तुंथी छ्वयेया निंतिं 'ब्लोअर' नांया मेसिनया प्रयोग यानाः स्वच्छ फय् तुंथी छ्वयेगु यायेमाः। यदि ब्लोअर मेसिन मदुसा वाउँगु घाँय् वा घाँय्या हः म्हूचिनाः तुंथी क्वत छ्वयाः थत-क्वत यानाच्वनेमाः। थथे यायेबलय् तुंथीया विषालु ग्याँस पिहां वइसा पिनेया स्वच्छ ग्याँस दुने वनी। यदि झीसं थथे मयायेगु खःसा तुंथी दुनेया विषालु ग्याँस अकस्मात अप्वयाः दुने च्वनाः ज्या यानाच्वंम्हसित तुरुन्त लिच्वः लाकी, गुकिं दुर्घटना नं जुइफु।

२. हेलमेटया प्रयोग यायेगु:
तुंथी कुहां वनेबलय् च्वं ल्वहं, अप्पा वा मेमेगु झ्यातुगु वस्तुत कुहां वयाः छ्यने कइगु सम्भावना यक्व दु। गुकिं यानाः नं दुर्घटना जुयाच्वनी। उकिं तुंथी कुहां वनेबलय् हेलमेट प्रयोग यायेमाः ।

३. बुट व पञ्जाया प्रयोग यायेगु:
तुं धयागु खुल्ला हे जुयाच्वनी। अले थथे खुल्लागु तुंया सफाइ यायेबलय् अन खाःया टुक्रा, खतंनःगु नँया वस्तु व मेमेगु घाः लाइगु वस्तुत नं दयाच्वनी। उकिं अज्याःगु खतरां थःत सुरक्षित यायेया निंतिं बुट व पञ्जा छ्यलेगु यायेमाः ।

४. सेफ्टी बेल्ट चीगु:
तुंथी कुहां वने न्ह्यः थःगु म्हया सुरक्षाया निंतिं सफ्टी बेल्ट चिनाः वा खिपतं छातीइ चिनाः जक दुहां वनेगु यायेमाः। छुं जुयाः तुं दुने विषालु ग्याँस अप्वयाः अन ज्या यानाच्वंम्ह बेहोश जुल वा वयात च्वने थाकुल धाःसा सेफ्टी बेल्ट वा खिपःया ग्वाहालिं थहां वयेत अःपुइ ।

५. तुंया पःखाःया परीक्षण यायेगु:
तुंथी कुहां वने न्ह्यः तुंया पःखाः बल्लाः वा मलाः धकाः परीक्षण यायेगु अति आवश्यक जुयाच्वनी। यदि तुंया पःखाः कमजोर जुयाच्वंगु दु वा दुनीगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दुसा अज्याःगु इलय् अप्पा वा ल्वहं कुतुं वइगु सम्भावना दयाच्वनी। थुज्वःगु अवस्थाय् उकियात व्यवस्थित यानाः जक कुहां वनेगु यायेमाः ।

६. स्वाहाने वा खिपःया प्रयोग यायेगु:
लखं प्यानाच्वनीगु कारणं तुंया दुने च्वंगु थाय् अतिकं चुलुयाच्वनी। थुकिया लिसें अक्सिजनया कमीं यानाः यदि दुने च्वंम्ह मनू बेहोश जुल धाःसा वयात स्वाहाने वा खिपःया माध्यमं तुंथिं पिकायेत ग्वाहालि जुयाच्वनी ।

७. तुंया पिनें निरीक्षण यायेगु:
तुंथी दुने सुं ज्या यानाच्वनीगु इलय् पिने च्वनाः तसकं चलाख जुयाः निरीक्षण नं यानाच्वनेमाः। तुंया दुने छुं नं कथंया हानिकारक ग्याँस उत्पन्न जुयाः ज्या यानाच्वंम्हसित बेहोश यायेगु वा वयात ज्या याये थाकुल धायेव पिने च्वनाः निरीक्षण यानाच्वंपिंसं याकन हे उम्ह मनूया उद्धार यायेफइ ।

(साभार: शहरी खानेपानी र सरसफाईका लागि गैर सरकारी संस्था मञ्च)

तुंथी कुहां वंम्ह मनू बेहोश जूसा छु यायेगु?
(क) दकलय् न्हापां घाइतेयात छु जूगु खः परीक्षण यायेगु,
(ख) घाइतेया वायु मार्ग खुल्ला यायेगु,
(ग) कृत्रिम स्वास प्रस्वास बीगु,
तुंथिया सरसफाइ यायेगु झ्वलय् थन न्ह्यथनाकथं हे सतर्कतापूर्वक ज्या यायेगु खःसा दुर्घटना जुइगु सम्भाबना तसकं हे म्हो जक जुइ। अले प्राथमिक उपचारया विधिया बारे ज्ञान कयातल धाःसा गुज्वःकथं घाइतेया उद्धार यायेगु धयागु सियाच्वनी लिसें घाइते जूपिंत उद्धार नं यायेफइ। मनूतय्के थुज्वःकथंया ज्ञान मदुगु कारणं हे यक्व मात्राय् दुर्घटनात जुइगु व मनूतय्गु ज्यान नं अकालय् हे वनाच्वंगु खः। उकिं थुज्वःकथंया ज्ञान हरेक मनुखं कायेगु यायेमाः ।

More Stories Like this