नेवाः प्रदेशया न्हापांम्ह मुख्यमन्त्री सु?

सुरेश मानन्धर

सन्दर्भ: नेवाः राजनीतिक सम्मेलन

यदि नेवाः स्वायत्त प्रदेश प्राप्त जुल धाःसा उगु प्रदेशया न्हापांम्ह मुख्यमन्त्री सु जुइगु जुइ?

आः हे थुकिया बारे चर्चा यायेगु ख्याः यायेगु थें जुइफु। तर नेवाः स्वायत्त प्रदेशया कल्पना यायेगु, अले उगु प्रदेशया प्रमुख सु जुइ धइगु खँय् धाःसा बिचाः हे मयायेगु खःसा थ्व चाहिं झीसं नेवाः स्वायत्त प्रदेशया नामय् ख्याः जक यानाच्वंगु जुइफु। नेवाः स्वायत्त प्रदेश छगू राजनीतिक मुद्दा खः। अले राजनीतिया अन्तिम लक्ष्य सत्ता कब्जा खः। झीसं नेवाः स्वायत्त प्रदेशया राजनीतिक खँ ल्हायेगु तर सत्ता कब्जाया बिचाः मयायेगु खःसा व ति अराजनीतिक खँ मेगु छु जुइ? थौं देय्न्यंकंया राजनीतिक नेवाःत मुनाः नेवाः राजनीतिया बारे सम्मेलन यायेत्यंगु इलय् थ्व विषयय् चर्चा यायेगु सान्दर्भिक ताया ।

नेवाः स्वायत्त प्रदेश प्राप्त जुल धाःसा उकिया न्हापांम्ह मुख्यमन्त्री सु जुइ धकाः सहलह यायेबलय् मनूतय्सं झ्वाट्ट काइगु नां खः मल्ल के. सुन्दर, पद्मरत्न तुलाधर आदि आदि। उकी मेपिं नं छुं नेवाः नेतातय् नां मवःगु मखु। वय्कःपिनि नां वइगु स्वाभाविक नं खः। छाय्धाःसां नेवाः आन्दोलन व नेवाः स्वायत्त प्रदेश पलिस्थाया आन्दोलनय् वय्कःपिंसं म्हितादीगु भूमिका अतुलनीय खः। अझ धाथें धायेगु खःसा नेवाःतय्त आः नेवाः राज्य हे पलिस्था यानाः थःगु हक अधिकार सुरक्षित यायेमाः धइगु चेतना बियादीपिं हे वय्कःपिं खः। उकिं नेवाः प्रदेश पलिस्था जुल धाःसा उकिया न्हापांगु नेतृत्व यायेगु अवसर वय्कःपिंत हे दयेमाः धकाः मनूतय्सं इच्छा याइगु स्वाभाविक खः। यद्यपि व्यक्तिगत रुपं वय्कःपिं थुकिया लागिं आकांक्षी मखयेफु ।

तर नेवाः आन्दोलनय् थज्याःगु विराट भूमिका दुपिं खःसां नं दुःखद् यथार्थ धाःसा थ्व खः कि कन्हय् पलिस्था जुइगु नेवाः स्वायत्त प्रदेशया न्हापांम्ह वा लिपांम्ह (वा गबलें हे नं) मुख्यमन्त्री जुइगु अवसर धाःसा वय्कःपिंत दइ मखु। थथे धायेबलय् झीत यः मतायेफु। तरराजनीतिक रुपं थ्व सम्भव दुगु खँ धाःसा अवश्य नं मखु। उकिया पलेसा बरु थौंया मितिइ तक नं नेवाः स्वायत्त प्रदेशया पलिस्था थेंज्याःगु 'जातीय' खँ ल्हाये मजिउ धया वयाच्वंम्ह नेपाली कांग्रेसया सभासद् ध्यानगोविन्द रंजित थनया न्हापांम्ह मुख्यमन्त्री जुइफु। जुल धाःसा झी अजूचायेमाःगु आवश्यकता मदु ।

न्ह्यसः वयेफु, नेवाः प्रदेश निर्माणया विरोधी जुयादीम्ह ध्यानगोविन्द भाजु गय् जुयाः नेवाः प्रदेशया मुख्यमन्त्री जुइ? बस्, राजनीतिइ झीसं लुइकेमाःगु लिसः थ्वहे खः। कन्हय् नेवाः प्रदेश निर्माण जुइधुंकाः अन जुइगु राजनीतिक गतिविधि ला दलीय हे जुइ। फुक्क दलतय्सं थनीपिं उम्मेदवार नेवाः हे जुइमाः धइगु नियम ला दइ, तर चुनावय् ल्वाइगु निकाय धइगु ला दल हे जुइ। उगु इलय् नं नेवाः प्रदेश दुने चुनाव ल्वाइगु पार्टी धइगु कांग्रेस, एमाले, माओवादी हे जुइ। अन नेपाः राष्ट्रिय पार्टी थेंज्याःगु मेमेगु नं क्षेत्रीय पार्टीत दयेफु। तर प्रमुख पार्टी धइगु थुपिं हे जुइ। अले उगु पार्टीपाखें नेवाः प्रदेशय् चुनाव ल्वाइपिं उम्मेदवार धइपिं नं थुपिं हे खः। कांग्रेसपाखें ध्यानगोविन्द, प्रकाशमान, भिमसेनदास आदि आदि। एमालेपाखें राजेन्द्र श्रेष्ठ, कृष्णगोपाल, अष्टलक्ष्मी आदि आदि। माओवादीपाखें हिसिला यमि, हितमान शाक्य, दिलीप महर्जन आदि आदि। देय्न्यंकं जनाधार दुगु पार्टी जूगु ल्याखं नेवाः प्रदेश दुने नं बहुमत वा 'बढीमत' हयाः चुनाव त्याकीपिं थुपिं हे जुइ। चुनाव ल्वाइगु निकाय पार्टी खः, उकिं पार्टीया बलं न्ह्याम्ह उम्मेदवार नं त्याना वयेफु। उकी ध्यानगोविन्द जक छखे लायेमाः धइगु मदु। छुं जुयाः उगु चुनावय् कांग्रेसया बहुमत वल व पार्टीया हाइकमाण्ड ध्यानगोविन्दया पक्षय् वन धाःसा थ्व नेवाः प्रदेशया न्हापांम्ह वा लिपांम्ह मुख्य मन्त्री जुइत वय्कःयात सुनां नं पने फइ मखु। राजनीतिइ न्ह्यागु नं जुइफु। उकिं थ्व जक मजुइ धाये फइ मखु। आखिर राजनीति धइगु सम्भावनाया खेल खः। ध्यानगोविन्द कांग्रेसया राजनीतिक खेलाडि जूगु ल्याखं वय्कःया लिउने थज्याःगु सम्भावनात न्ह्याबलें दयाच्वनी। कांग्रेसय् ध्यानगोविन्दया लिउने सम्भावना दु थें एमालेय् कृष्णगोपालया लिउने नं सम्भावना दयेफु।
तर थज्याःगु सम्भावना मल्ल के. सुन्दर अथवा पद्मरत्न तुलाधर अथवा म्हिगःनिसें नेवाः भाषा व नेवाः जातिया आन्दोलनय् विशुद्ध आन्दोलनकारी जुयाः लगे जुयाच्वंपिं सुं हे न्ह्यलुवाया लिउने धाःसा दइ मखु। विशुद्ध आन्दोलनकारी जूगु कारणं वय्कःपिनिगु भूमिका नेवाः स्वायत्त प्रदेश निर्माण याकेगु तह तक हे जक सीमित जुइ। वयां लिपा वय्कःपिंसं निर्माण याना बिउगु नेवाः स्वायत्त प्रदेशया शासक जुइगु अभिभारा धाःसा राजनीतिक पार्टीतय्सं काः वनी। म्हिगःनिसें भाषिक जातीय समानताया लागिं आन्दोलन याना वयाच्वंपिं वय्कःपिं गुगुं नं राजनीतिक पार्टीइ मदुगु कारणं कन्हय् थःपिंसं हे निर्माण याःगु नेवाः प्रदेशया शासक जुइगु अवसर वय्कःपिंत दइ मखु ।

थौं वय्कःपिंसं गुगु आन्दोलन यानादीगु खः, व स्वतन्त्र रुपं यानादीगु दु। गुगुं नं दललिसे वय्कःपिं आवद्ध मदु। थौं नेवाः प्रदेश निर्माणया नेतृत्वय् च्वनाः आन्दोलन यानाच्वंपिं फुक्क हे भाषिक नेतातय् संगठन धइगु सामाजिकस्तरया भाषिक संगठन खः, राजनीतिक संगठन मखु। वय्कःपिं गुगु संगठनय् आवद्ध जुयाः थ्व आन्दोलन न्ह्याकादीगु खः, व संगठन कन्हय् चुनाव ल्वाइगु कथंया संस्था मखु। चुनाव ल्वायेगु खःसा वय्कःपिं नं या त कांग्रेस जू वने मानि, या त एमाले जू वने मानि, या त माओवादी वा मेगु छुं पार्टीया कार्यकर्ता जू वने मानि। अर्थात कर्पिनिगु नेतृत्वय् सञ्चालित (वा धाये सुं ब्रम्हू नेताया नेतृत्वय् सञ्चालित) संगठन मातहत च्वं वने मानि। थम्हं हे नेतृत्व याना वयाच्वंगु संस्थाया दुजः जुयाः चुनाव ल्वायेगु अवस्था वय्कःपिंके मदु। थ्व कारणं यानाः कन्हय् देशय् नेवाः स्वायत्त प्रदेश निर्माण जुइधुंकाः सत्ताय् वनेगु अवसर उमित हे जक प्राप्त जुइ गुपिं राजनीतिक संगठनय् आवद्ध खः। विशुद्ध भाषिक व जातीय संगठनय् आवद्ध नेता कार्यकर्तां अज्याःगु अवसर काये खनी मखु। अय् जूगुलिं झी आपालं कार्यकर्तातय् भाषिक आन्दोलन यायेगु संस्था छगू जुइसा राजनीतिक आन्दोलन यायेगु संस्था मेगु जुयाच्वनी। छम्ह हे मनुखं मंकाः खलः वा देय् दबुली च्वनाः भाषिक ज्याखँ यानाच्वनीसा एमाले वा कांग्रेसय् च्वनाः राजनीतिक ज्याखँ यानाच्वनी। झीगु भाषिक-जातीय ज्याखँ यायेगु संगठन व राजनीतिक ज्याखँ यायेगु संगठन पाः ।

तर मधेशी आन्दोलनय् सक्रिय नेतातय् हकय् धाःसा थ्व खँ लागू मजू। छाय्धाःसां उमिगु राजनीति यायेगु संगठन व जाति भाषाया ज्याखँ यायेगु संगठन बिस्कं बिस्कं मजू। मधेशी जनअधिकार फोरम धइगु मधेशी जनताया जातीय अधिकारया खँ ल्हाइगु संस्था नं खः, राजनीतिक ज्याखँ याइगु संस्था नं खः। मधेशी जनअधिकार फोरमं जातीय आन्दोलन नं याइ, चुनाव नं ल्वाइ। नेवाःतय् नेवाः देय् दबुलिं जातीय अधिकारया खँ ला ल्हाइ तर चुनाव धाःसा ल्वाइ मखु। उकिं नेवाः देय् दबूया सुं दुजःया चुनाव ल्वायेगु इच्छा दुसा वं मेगु संगठनया सदस्यता काः वनेमाः ।

जाति भाषाया ज्या याइगु सामाजिक संगठन व राजनीति याइगु राजनीतिक संगठनया भिन्नता थन हे प्रस्ट जू वइ। कन्हय् जब विशुद्ध राजनीतिक गतिविधि शुरु जुइ अन नेवाः प्रदेशया विरोधी हे खःसां राजनीतिक पार्टीया कार्यकर्ता जूगु कारणं ध्यानगोविन्द मुख्यमन्त्री जुइगु यक्व सम्भावना दइ तर नेवाः प्रदेशया लागिं ज्यान हे पाःपिं खःसां मात्र भाषिक संस्थाया कार्यकर्ता जूगु ल्याखं मल्ल के. सुन्दर वा पद्मरत्न तुलाधर मुख्यमन्त्री जुइगु सम्भावना दइ मखु। थ्व मल्ल के. सुन्दर वा पद्मरत्न तुलाधरयात व्यक्तिगत रुपं धयाच्वनागु मखु। च्वय् नं धायेधुन, वय्कःपिंसं अज्याःगु इच्छा यानादीगु मदु नं जुइमाः। वय्कःपिं भाषिक आन्दोलनया प्रतिक खः। तर खँ राजनीतिया ल्हायेगु अले वहे राजनीतिया अन्तिम लक्ष्य जुयाच्वंगु सत्ताय् चाहिं वने मखु धायेगु गुलित पाय्छि जुइ? यदि राजनीति नं यायेगु अले सत्ताय् नं वनेगु खःसा अथे सत्ताय् वनेगु लँपु दयेका तयेमाः लाकि म्वाः? थौंया नेवाः राजनीतिक सम्मेलनय् सहलह जुइमाःगु छगू विषय सखे थ्व नं खः ।

More Stories Like this