उदाय् जातिया इहिपा

रत्नतारा ताम्राकार

उदाय् जाति दुने कसाः (कंसाकार), तबः (ताम्राकार), तुलाधर, बन्या, शिल्पकार, स्थापित, सिख्राकार, सिन्दुराकार, सेलालिक यानाः गुंगू थर दुथ्याः। उदाय् जाति दुने थ्व गुंगू थरनाप इहिपा यायेगु चलन दु। गोत्रयागु चलन मदु। सतीपिं थःथितिलिसे इहिपा याइ मखु। धापूकथं न्हय्गू पुस्ता तक थःलाःपिं नाप इहिपा याये मजिउ। नेवाः दुने मेमेगु जाति स्वयां उदाय्तय् जनसंख्या म्हो जक दु। थौंकन्हय् न्हापा थें मस्त ग्वाःग्वाः दयेकेगु चलन मंत। अप्वःसिनं निम्ह जक दयेकी। दुपिं मस्त नं विदेश वनीगु, अन हे इहिपा याइगु चलन अप्वयाच्वंगु दु ।

थजातं क्वजातनाप इहिपा यात कि क्वजात जुइ मालीगु कुप्रथा सन् १३७०-८० पाखे जुजु जयस्थिति मल्लं दयेकूगु खः। थुकिया कुप्रभाव उदाय् जातय् नं लात। अथे धयागु प्राचीन कालंनिसें न्ह्यानाच्वंगु उपासक व उदाय् जातिया धारय् उगु इलंनिसें अन्तरजातिया इहिपा जुयाः दुपिं वर्णसंकरतय्ग जातिया धारय् भू सीदत। थ्याः-मथ्याः, दु-मदु तच्वल। (सुवर्णमान तुलाधर)

अन्तरजातिया इहिपायात उदाय् समाजं मान्यता नं बिया वयाच्वंगु दु। तर गुलिसिनं बेजातम्ह भौमचा हल धकाः मेगु मिखां स्वइगु, छेँय् तःधंगु पुजाआजा यायेमाःसा दुमथ्याकेगु याइपिं नं दु। उदाय जातिं अन्तरजातीय इहिपायात मान्यता बिउसां थःगु कूलय् दुथ्याकेगु ज्या धाःसा यानाच्वंगु मदु ।

इहिपा यायेगु धइगु संसार व समाजय् चले जुयावयाच्वंगु परम्पराकथं शाखा सन्तान वृद्धि यानाः कूल न्ह्याकेया निंतिं खः। बेजातम्ह जूसां थःगु छेँय् बांलाःगु, भिंगु व्यवहार याइम्ह जूसा पाय्छि खनेदु। थःगु हे जातयाम्ह खः धकाः इहिपा यानाः मभिंम्ह लात धाःसा व स्वयां दुःखया खँ मेगु जुइ मखु ।

इहिपा समान आर्थिक अवस्थायापिंलिसे यायेमाः। यदि अथे मजुल धाःसा चीमिपिंत बांमलाःगु लिच्वः लाइ। समाजं धाइ ला? ल्हाइ ला? धकाः ग्यानाः जीन्दगीभरया कमाइ फुकेमाःसां थःगु छेँ, बुँ मियाः वा बर्‍हः तयाःसां, त्यासा कयाःसां इज्जतया लागि धकाः विधि व्यवहार याना वयाच्वंगु दु। थःगु क्षमता व हैसियतकथं जक मखु समाजय् ख्वाः क्यनेत, ब्वयेत, सामाजिक प्रतिष्ठा कायम याना तयेत असीमित खर्च यानाच्वंगु दु। थुज्वःगु स्वभाव त्वःतेगु निंतिं हे समाजं नियम दयेके माःगु खः। गुलिसिनं दुपिं व मदुपिनिपाखें गुज्वः कथं विधि व्यवहार यायेगु धकाः सहलह नं याना वयाच्वंगु दु। उदाय् समाजं ने.सं. १११९ स थीथी सामाजिक विधि व्यवहारया निंतिं नियम दयेकूबलय् इहिपाया निंतिं नं नियम दयेकूगु खः। तर नियमयात पाय्छि तायेकाः उदाय् जातिं बांलाक पालन मयाःगु कारणं सहलह व्याकाः हाकनं ने.से. ११२९ स न्हूगु विधि व्यवहार सम्बन्धी नियम दयेकूगु दु। थ्व विधि व्यवहारसम्बन्धी नियम नं पालन याइ लाकि मयाइ धइगु खँ ला स्वये हे ल्यं दनि ।

मिसामिजं थःगु तुतिं चुइ फयेकाः, आर्थिक रुपं सक्षम जुइकाः जक इहिपा याना बिउसा पाय्छि जुइ। तुतिं चुइ मफयेक इहिपा याना बिल धाःसा मिजं व मिसायागु भविष्य सुथांलाक्क न्ह्याइगु म्हो जक सम्भावना दु। म्ह्याय्मचायात आखः ब्वने क्वचायेकाः ल्हातय् लजगाःया सीप हे मदुबलय् लँय् न्ह्यज्याये हे मफुनिगु अवस्थाय्, तुतिं चुइ मफुनिगु अवस्थाय् खःथाय्, जिउथाय् ल्हाः वल धकाः इहिपा याना बीगु पाय्छि मखु। मस्तय्त न्ह्यवःसा बियाः ह्ययेके थें द्वँद्वँ क्वसः बियाः मांअबुपिं याकनं थःगु कर्तव्यं मुक्त जुइगु स्वयेगु धइगु मांअबुपिनि गैरजिम्मेवारी खः धाःसां छुं पाइ मखु। इहिपा धुंकाः मिस्तय्गु जीवनय् थीथी कथंया समस्या व पंगःत वयाच्वंगु ला झीसं खना हे च्वनागु दु। मांअबुं थः म्ह्याय्मचा�यात बिया छ्वइगु क्वसः मध्ये दकलय् तःधंगु क्वसः धयागु वयात बांलाक आखः ब्वंकाः भिंगु लजगाः यानाः थःगु तुतिं चुइ फयेकाः जक इहिपा याना बीगु पाय्छि जुइ। थथे याःसा जक मांअबुं थःगु जिम्मेवारी व कर्तव्य पूवंकूगु साबित जुइ। इहिपा याकेबलय् इहिपा याइपिं मिसा व मिजंया बिचाः मिले जू वा मजू धयागु खँ सीकाः बांलाक न्यने कने यानाः जक इहिपा याकेगु याःसा पाय्छि जुइ। इहिपाया खँ ल्हायेबलय् मिसा मस्तय्गु सम्बन्ध तसकं हे संवेदनशील जू उकिं मिसामस्तय्गु बारे तसकं दुग्यंक बिचाः याना जक पलाः न्ह्याकेमाः ।

क्वसःया खं यानाः नं छेँया दुजःपिंसं व्यवहार पाकीगु खनेदु। निम्ह स्वम्ह भम्चा इहिपा याइबलय् क्वसः यक्व ज्वनाः वःम्ह भौमचायात तःमि धकाः बांलाःगु व्यवहार यानाः माने यानाच्वनी। अले क्वसः म्हो जक हःम्ह भौमचायात चीमि धकाः हेला व अपमान यायेगु, बांमलाःगु व्यवहार यायेगु कृप्रवृत्ति नं समाजय् दु। धात्थें धायेगु खःसा भम्चापिनि दथुइ नं छगू कथंया अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा जुयाच्वंगु दइ। यक्व क्वसः हःम्ह भम्चां म्हो जक क्वसः हःम्ह भम्चायात अपमान यायेगु, घमण्ड यायेगु व व स्वयां जि तःमि धयागु भावना तयेगु यानाच्वंगु नं झीसं खनाच्वना। उकिं थुज्वःकथंया लकस वा प्रवृत्ति ब्वमलंकेया निंतिं भौमचाया छनोट यायेबलय् हे समान आर्थिक अवस्था दुपिं ल्ययेगु यायेमाः। निम्ह स्वम्ह भौमचा दुगु छेँय् नं सकसितं समान व्यवहार यायेमाः। इहिपा याना हयेधुंकाः चीमि व तःमि धकाः भेदभाव मतसे समान दृष्टिं स्वयाः समान व्यवहार यात धाःसा छेँया लकस व तिपू जीवन नं सुखमयी जुइ ।

नेवाः जाति मध्ये उदाय् जातिया संस्कार, संस्कृति, तजिलजि, विधि व्यवहार तसकं तःजि धयागु खँ थुमिगु क्रियाकलाप स्वत धाःसां नं प्रस्ट जू। थौंया ई व समाजय् वःगु हिउपाः कथं गुलिं हिलेधुंकूगु दुसा गुलिं हीकाः यंके मानिगु अवस्थाय् दु। उदाय्तय्सं नं न्हूगु लकसकथं थःगु समाजयात न्ह्याकेमाल। उदाय्त धइपिं नेवाः समाजया न्ह्यलुवात मध्येयापिं खः। इमिगु विधि व्यवहारयात मेपिंसं नं नाला कयाच्वंगु झीसं खंकेफु। उकिं नेवाः समाजया थौंकन्हय्या आवश्यकतायात वाःचायेकाः अवश्य नं थुगु समाजं हिउपालिसें न्ह्याः वनी अले ईब्यःयात ल्वयेक दसु जुइ कथंया ज्याखँत न्ह्यब्वये फइ धकाः भलसा कायेछिं ।

More Stories Like this