न्हूगु संस्कृति निर्माणया िनंितं झीसं छी माःगु न्हूपलाः

राजभाई जकःिम

मनू सामाजिक प्राणी खः । मनू चेतनशील व सृजनशील प्राणी जूगुिलं सामाजिक प्राणी ज्वी फुगु खः । मनुखं थःपिनिगु श्रम व चेतनाया शक्तिं अनेक बिचाः व वस्तु सृजना यानाः म्हिगःसिकं थौं थौंसिकं कन्हय् प्रगति यानाच्वनी । पशुपंक्षीतय्त थें मनूयात प्रकृति जक दयां मगाः । उिकं मनुखं मेगु नं छगू प्रकृतिया निर्माण यात व खः संस्कृित । संस्कृतविद्तय्गु धापूकथं संस्कृति धइगु व्यक्तिया जन्मजात प्रवृत्ति मखु थ्व वंशाणुगत गुण जीन नाप स्वापू दइमखु । सामाजिक शिक्षा व अनुभवं संस्कृतिया जन्म ज्वी परिस्कृत जुइ । उिकं समाजया प्रत्येक अनुभव व अविष्कार संस्कृति जू वनी । मनुखं चायेकं वा मचायेकं समाजपाखें सयेकूगु फुक्कं संस्कृति जू वनी । मनूया अजःगु व्यवहारयात संस्कृतिया अंग धाये फइ गुगु छगू तःधंगु पुचः वा समाजं मंकाःकथं नालातःगु जुइ मान्यता बियातःगु जुइ । व्यक्तिगत व्यवहारयात संस्कृति धाये फइमखु । व्यक्तिगत व्यवहार धइगु मनू सी धुंकाः मदया वनी । संस्कृति बिना मानव जीव रचनाया छुं महत्व दइमखु । संस्कृति दुगुिलं हे मनू सामाजिक प्राणी ज्वी फुगु खः । संस्कृति समाजया आदर्श व सभ्यताया दसू खः ।
संस्कृति धइगु छगू पुस्तां मेगु पुस्ताय् हस्तान्तरण जुइ । पशुपंक्षी व मनू पाःगुया मू कारण थ्वहे खः कि मनुखं थःपिनिगु भाषा व प्रतीकया ग्वहािलं संस्कृति मेगु पुस्तायात हस्तान्तरण यायेफु । तर पशुपंक्षीं याये फैमखु । थथे हस्तातरण जुजुं सन्ततिपिच्छे मनूया अनुभव मुमुं वनीगु कारणं यानाः संस्कृति नं परिस्कृत जुजुं वनी । मनूया सृष्टिकालय् मनुखं सिमाहलं शरीरया रक्षा यात जनावरतनापं ल्वानाः थःपिपिनिगु जीवन न्ह्याकल । थ्व छगू मनूया प्रारम्भिक संस्कृति खः । अथेहे यात्राया िनंितं वा सामान ल्ह्ययेया िनंितं मनुखं प्रारम्भिक कालय् गनंगनं आः नं चलन दनि द्वहं व मेमेिपं जनावर छ्यल व नं मनूया भौतिक संस्कृति खः । तर आः वयाः यात्राया िनंितं मनूया अनुभव व शिक्षां वायुयान जलयान अन्तरिक्षयान दयेकल । थ्व नं मनूया भौतिक संस्कृति खः । संस्कृति धइगु निगूकथंया दु छगू भौतिक संस्कृति खःसा मेगु आत्मिक संस्कृति खः । आत्मिक संस्कृति धाःगु थज्वःगु संस्कृति जुइ गुकियात थी नं फैमखु खंके नं फइमखु अथवा धाये वया थःगु स्वरुप दइमखु गथेकि न्वंवायेगु म्ये हालेगु आिद । थुकियात झीसं आचरण व कि्रयाकथं कायेफु ।

मनुखं थःपिनिगु श्रम व बुद्धिं गुगु भौतिक वा साकार वस्तु सृजना याइ व भौतिक संस्कृतिइ लाइ गुकियात झीसं स्वयेफु थी फु गथेकि थलबल ज्याभः टेलिभिजन आिद । च्वय् न्ह्यथनागु खं सी दु कि संस्कृति धैगु मनूया िनंितं मनुखं सुजना याःगु खः । संस्कृति मनूया िनंितं खः । मनुखं संस्कृतियात गथे खः अथे जक ल्ह्यइ मखु नाली मखु । संस्कृति धइगु मनुखं ईयात ल्वइकथं परिस्कृत नं यायां वनी । झी नेवाः धईपं संस्कृतिइ अतिकं धनीिपं जाति खः । झीगु पुर्खा तःजिगु संस्कृति सृजना यानाः झीगु देय्या सभ्यता च्वन्ह्याका वंगु दु । संसार यक्व हिले धुंकल । अन्तरिक्षय् चाःहिलेगु संस्कृति तक निर्माण जुइ धुंकल । आः वयाः झीसं झीगु संस्कृति गन थ्यनाच्वन थ्व संस्कृितं थौंया प्रतिस्पर्धात्मक विश्वय् झीत गन थ्यंकाच्वन थौंया ई धइगु वैज्ञानिक ई खः थ्व वैज्ञानिक युगय् झीगु संस्कृतिया स्थिति गनथाय् दु थ्व खँयात झीसं दुमवासे मगाः । झीगु पुर्खां बांलाःगु हे दृष्टिं उगु ईया आवश्यकताकथं झीगु संस्कृतिया सृजना याःगु खः । नेवाः दर्शनया लिधंसाय् झीगु संस्कृति निर्माण याःगु खः । उकियात झीसं गुलि परिस्कार यायेफत ईयात ल्वयेक झीसं न्हून्हूगु संस्कृति गुलि सृजना याये फत थ्व खँय् झीसं दुग्यंक अध्ययन याये माःगु दु । झी नेवाः धैिपं आदिवासी जाति खः ।

झीगु संस्कृतिया निर्माता झी आजु अजििपं लुमंकेगु खःसा झीिपं थःगु हे तुती च्वीफुिपं स्वाभिमानी जाति खः । थौंया वैज्ञानिक युगय् च्वछाये बहःज्वीक कलाकृति देगः फल्चा लायेकू निर्माण यायेफुिपं जाति खः । आः झीगु अवस्था गनथाय् दु संस्कृति जक धयां मज्यू । बांलाःगु संस्कृितं मनूयात च्वन्ह्याकाच्वनी बांमलाःगु संस्कृितं मनूयात क्वन्ह्याकाच्वनी । झीसं मिखा तिसिनाः नालाः वयाच्वनागु संस्कृितं झीगु जीवन थन्ह्याकाच्वन लाकि क्वन्ह्याकाच्वन संस्कृति हनेगु नामं झीसं संस्कृतियात स्यंकाच्वना कि झीत संस्कृितं स्यंकाच्वन थ्व खँय् झीसं चिन्तन मनन मयासे मगाना वयाच्वंगु दु । विकासया नामं झी विनास जक जुजुं वनाच्वंगु दु । थौं वयाः झी स्वाभिमानी जुयाः मखु करपिनि भरय् म्वाये माले धुंकल । मुलु छपु तकं निर्माण यायेगु संस्कृति झीसं सृजना याये फयाच्वंगु मदु । विश्व प्रतिस्पर्धाय् झीिपं तसकं ल्यूने लाये धुंकल । थजःगु अवस्थाय् झीसं गजःगु संस्कृति ल्यंका तयेगु गजःगु संस्कृति न्हंका छ्वयेगु व गजःगु न्हूगु संस्कृति निर्माण यायेगु धइगु खँय् न्हूकथं चिन्तन मनन यायेगु हे थ्व च्वसुया मू उद्देश्य खः । संस्कृति धइगु मनूया निम्तिं मनुखं निर्माण याइगु जूसां बुलंुबुलुं थ्व विकृति जुजुं नं वने यः । झीगु नेवाः संस्कृति नं विकृति जुजुं वनाच्वंगु दु । विकृितं जाःगु संस्कृितं ल्हानाः झी नेवाःत वाथावाथा कनाच्वंगु दु । झीगु नेवाः दर्शन पिलुइगु सभ्यतां बिलिबििलं जाःगु झीगु संस्कृतिइ थौंतक वयाः छाय् विकृितं जायाबिल थ्व खँय् छकः दुवालेगु कुतः याये ।

नेवाः संस्कृतिया दर्शन धइगु शक्तियात सम्मान याइगु दर्शन खः । नेवाः संस्कृतिया दर्शन कथं झीसं झीत हे शक्ति तायेकी । थन झी धइगुया अर्थ झी व झीया जःखः खः। झीया जःखः धइगु प्रकृति खः लकस खः । उिकं नेवाः दर्शनकथं झीसं झी व झी जःखःया शक्तियात लिधंसा दयेकाः संस्कृतिया निर्माण याइ । मनूयात माःगु नसात्वँसा बुँज्यापाखें उत्पादन ज्वी । उिकं नेवाःतसें बुँज्यायात थःपिनिगु शक्ति भाःपाः संस्कृतिया लिधंसा दयेकूगु दु । पुर्खायात नं झीगु शक्ति भाःपाः आजु अजिकथं सम्मान यायेगु संस्कृति झीके दु । थःगु शरीरयात शक्ति भाःपाः म्हपुजा यानाः थःगु शरीरयात सम्मान यायेगु संस्कृति झीके दु । झीगु नेवाः संस्कृति समतामूलक समाजकथं निर्माण याःगु संस्कृति खः । नेवाः दुने आः वयाः न्ह्याक्व हे थजाः क्वजाःया भावना ब्वलंसां न्हापा नेवाः फुक्कं उतिग्यं भेदभाव मदु । द्यः पिवाः द्यःलात खः । यदि न्हापा भेदभाव दुगु खःसा द्यःलातय्त छाय् अजःगु सम्मानगु ज्या बियातइ यक्व थासय् नाय् प्वः ज्यापु स्यस्यः उदाय् आदि नापं झ्वःछुनाः भ्वय् नयेगु सस्कृति नेवाःतय्के दु पिहां मवःगु जक खँ खः थ्व चनल आःतक नं दिन ।

संसारय् गुलि नं आदिवासी दु इमिगु धर्म धइगु प्राकृतिक धर्म खः । प्राकृतिक धर्मय् रुप दुिपं द्यःया उल्लेख दइमखु । प्रतीककथं रुपहीन शक्तियात द्यः भाःपाः सम्मान यायेगु चलन दु । झी नेवाःतय्सं नं आदिवासी जूगु कारणं प्राकृतिक व मानवीय शक्तियात सम्मान यायेगु यात । थ्व सम्मान यायेगु संस्कृतियात लिपा वयाः पूजा यायेगु संस्कृति धायेगु याना हःगु खः । न्हापा टोल वा छगू बःचाधंगु वस्तीयात गण धायेगु चलन दु छगू गणय् थःपिनिगि पहिचानस्वरुप छम्ह गण द्यः दइ व वण द्यःयात शक्तिकथं पूजा यायेगु संस्कृति झी नेवाःतसें दयेकल । व गणद्यःया रुप दइ मखु छगः च्वापुगु ल्वहं जक खः । गुकियात थौंकन्हय् झीसं गणेद्यः धकाः पूजा यानाच्वना । अथे हे नासः द्यःया नं रुप दइमखु दिगु द्यःया नं रुप दइ मखु । लिपा वयाः मेमेगु धर्मया प्रभावय् लानाः वा झीगु मिखाय् धुलं छ्वाकाः झीगु नेवाः द्यःयात विकृत याना बिल । नेवाःतय्गु सांस्कृतिक दर्शनयात स्यंका बिल । झीगु संस्कृतिइ विकृति वःगुया कारण छु खः सुनां यानाः थथे जूगु धइगु खँय् छकः दुवालेगु कुतः याये । झीगु देय्या सत्ताधारीतय्सं जनतायात कुचा थलाः थःपिनिगु सत्ता बःलाकेगुपाखे न्हापां पलाःछ्यूगु खनेदु । जनताया मिखाय् धुलं छ्वाकेगु िनंिनं संस्कृतियात हतियारया रुपय् छ्यलेगु यात । समतामूलक नेवाः समाजयात ज्याया ल्याखं व जातया ल्याखं विभाजन यानाः कुचाकुचा थया बिल । संस्कृतिइ जक भुले याकाः जनतायात राजनैतिक आर्थिक शैक्षिक ख्यलय् ल्यूने लाका बिल । नेवाः संस्कृति हिन्दुकरण याना बिल अन्धविश्वासं चायेका बिल। थज्वः थज्वःगु कारणं यानाः झीगु नेवाः संस्कृतिइ बिकृति वःगु खः । न्हापा झीसं वाः मचाः तर आः विकृितं जाःगु झीगु संस्कृितं झीत गुलि ल्यूने लाकल धैगु खँ झीसं सी धुंकूगु दु । थ्व ई धइगु न्हूगु राजनैतिक ई खः ।

More Stories Like this