गणतन्त्र संस्थागत याये

- वामेदेव क्षेत्री -
केन्द्रिय दुजः एनेकपामाओवादी

नेपाःया इतिहासय् गणतन्त्र घोषणा जूगु निदँ पुलाः स्वदँय् च्वंगु दु तर गणतन्त्रयात संस्थागत यायेगु विधि व नीति तयार यायेगु विधि व नीति तयार यायेगु संविधान सभा मृत्यु लासाय् वाथावाथा कना च्वंगु दु । संविधानसभाया वैधानिकता जेठ १४ गते क्वचाल । नेपाली जनताया क्रान्तिकारी रुपान्तरण व आमूल परिवर्तनया लागि निरंकुश राजतन्त्रात्मक एकातर्फी सामन्ती राज्य सत्ताया विरुद्ध नेपाली जनतां न्ह्याका वयाच्वंगु गौरवपूर्ण सशस्त्र व शान्तिपूर्ण आन्दोलनया मुख्य ध्येय जनताया संघीय गणतन्त्रयात स्थापना यायेगु हे खः । अले जक नेपाली समाजय् विद्यमान अर्ध सामन्ती अर्ध औपनिवेश संरचनाया अन्त जुयाः स्वाधिन व समाजवाद उन्मूख राज्य व्यवस्था कायम जुइगु म्हगस नेपाःमि जनतां स्वःगु दु । छाय् धाःसा वहुजातीय वहुभाषिक वहुधार्मिक वहुसांस्कृतिक विशेषतायात आत्मसात यानाः देशया भौगोलिक अखण्डतायात अक्ष्ाण्ण ततं देय्यात पुनः संरचना यानाः संघात्मक ढाँचाय् यंकेगु आवश्यक दु तर दथुया ब्व स्वयेगु खःसा धाःसा नेपाःया इतिहासय् जनवादी गणतन्त्रवादी कम्युनिष्ट व संवैधानिक राजतन्त्रवादी गैर कम्युनिष्ट निगू खेमाय् खनेदुगु दु । छाय् धाःसा नेपाली काँग्रेस व गैरकम्युनिष्ट गवलें नं गणतन्त्रया पक्षय् नीति ज्याझ्वः व नारा ज्वनाः न्ह्यःने वःगु इतिहास मदु । बरु गैर कम्युनिष्टं कम्युनिष्टयात संवैधानिक राजतन्त्र मानय् यायेगु लँपुइ २०४७ सालं न्यासिकूगु यथार्थ हे खः । वहे भमणं २०४७ सालय् थहांवये त्यंगु गणतन्त्रयात नं संवैधानिक राजतन्त्रया आवरणय् अन्त्य याःसा पूर्व जुजु विरेन्द्रया वंशनाशया इलय् आपुलुखं दनावःगु गणतन्त्रयात नं ध्यवा छानाः अन्याये वं वैधानिकता व्यु व्युं समाप्त यायेगु ज्या जुल तर मेगु पक्ष निरन्तर २००६ साल जनवादी गणतन्त्रया पक्षय् ल्वाल्वां वल । संमी दे मदु कि गैर कम्युनिष्ट व कम्युनिष्ट मुख्यतः एमाले कार्यकर्ताया दवावया कारण व जनताया दवावया कारणं नीतिगत रुपय् २०६२/६३ सालया निगूगु जन आन्दोलन लिपा गणतन्त्रया पक्षय् दनेत वाध्य यात । आः थुिपंहे दल सत्तासिन दु गणतन्त्रयात संस्थागत यायेगु वारे गम्भीर मजूगु अनुभूति जूगु दु व पटक पटकया घटना क्रमय् शंकाया घेराय् तःगु दु ।
गणतन्त्र छुं नं कम्युनिष्ट नारा मजुसे विसुद्ध पूँजीपति कोरा नारा खः । उिकं गणतन्त्र वयेगु तुं शोषित उत्पीडित वर्ग जाति क्षेत्र लिङ्ग व समुदायया फुक्क समस्या समाधान जुइ धयागु गुम पी कम्युनिष्ट क्रान्तिकारीइ मदु व जुइ मज्यू समाज विकासया चरणय् गुगु तत्वं अनुगमनया निितं दकले तःधंगु पःखा भूमिका म्हिती उकियात न्हापां छख्य चीकाः जक सामाजिक क्रान्तिया लँ क्वछी फै धयागु माक्स्रवादया मान्यताकथं नेपालय् राजतन्त्रया अन्त जूगु दु तर विडम्वनाया खँ छु खःले धाःसा पूँजीवादी गणतन्त्रवादीया लाया व्यूगु चेतनाया कारण खः वा विदेशी दलालया दवावया कारण खः पूँजीवादी गणतन्त्रया नारायात क्वातुक्क ज्वनेमफुगुिलं सर्वहारा वर्गं पूँजीवादी गणतन्त्रया नारायात क्वातुक्क ज्वनेमफुगुिलं सर्वहारा वर्गं पूँजीवादी गणतन्त्रया झण्डा ल्होने माःगु खः ।

तर नं धापूयात लुमंकाः पूँजीवादी गणतन्त्रया गुणयात तिरस्कार यायेगु पल्सा उकियात थुलि अप्वः विस्तारित यानावी कि अन माला गुणय् थहाँ वइ । उिकं पूँजीवादी गणतन्त्रयात मचाःगु मखु कि उकियात यक्कों गुना विस्तारित व विकसित यानाः जक समाजवादया पुनः संरचना जुइ फै धयागु क्रान्तिकारी मान्यता खः । लोकतान्त्रिक गणतन्त्र धयागु पूँजीवादी वहुदलीय व्यवस्था नं खः तर पूँजीवादया पूर्ण विकास जुइमफुगु व जातीय क्षेत्रीय िलंङ्गीय यक्को विविधतां व विशेषतां जाया च्वंगु झीगु थेँया नेपालय् थ्व मानवीय युरोपेली प्रहारया पूँजीवादी गणतन्त्र प्रणाली मजुसे थःगुहे विशेषता व मौलिकताय् आधारित गणतन्त्रया आवश्यकता दु । खः गुलिख्य् इलय न्ह्यसः दनेगु याइ माओवादी पार्टी सर्वहारा वर्गया वर्ग पक्षधरया प्रतिनिधित्व यानाः सकसिगुं समावेशी सन्तुलन मिलय् याये वलय् एमाले करण जुजु वनीगु खतरा दु । थ्व गम्भीर न्ह्यसःनं खः व कार्यकर्ता जनताया निगरानीया पार्टी सृष्टियाइ । तर गुलिख्य् सन्दर्भय् प्रतिस्पर्धा वर्गया शान्ति सन्तुलनया स्थिति मदुगु मत्यानिगु अवस्थाय् च्वनाः राज्यया स्वरुप नाप क्षणिक रुपं वहुवर्गया प्रकृतिया छु जुइ फैगु खँ नेपोलियन वोनापार्ट व लुइवोनापाट प्रुान्स या सन्दर्भय् माक्स्र व एंगेल्सं धयादी कथं सिद्धान्ततः गवलें राज्य वहुवर्गया अधिनायकत्व जुइगु खँ प्रष्ट दु । नेपालय् नं थ्व संक्रमणकालिन अवस्थाय् उज्वःगु कथंहे जुइफु तर उगु अस्थाइ कथंया जक खः । नेपाःया संघीय गणतन्त्र नं वहे कथं खनेदइगु मेगु मखु । थ्व सुइगुं मनोगत चाहनां जक हिलेफै मखु ।
माक्स्रवाद मान्यताकथं पूँजीवादी गणतन्त्र व कम्युनिष्टं स्वीकार याइगु समाजवादी गणतन्त्रया मुख्य अन्तर धयागु न्हापांगु गणतन्त्र औपचारिक जक जुइ धाःसा वास्तविक गणतन्त्र जुइ । उिकं कम्युनिष्टं चाहे जूगु गणतन्त्र धयागु समाजवादी हे खः । तर तत्काल नेपाःया सन्दर्भय् नेपाःया मौलिकताया समाजवाद उन्मुख गणतन्त्र माःगु खः व उकियात संस्थागत यायेगु आवश्यक दु । थुिकं हे जाति वर्ग क्षेत्र लिङ्ग व अल्पसंख्यक वर्गया अधिकार सुनिश्चित जुइ । संविधान सभाय् राजनीतिक दलत व माओवादी दथुइया मतभेद नं थनहे केन्द्रित दु । माओवादी पार्टीं संघीय गणतन्त्रया ढाँचा १४ गू प्रदेशय् न्ह्यने वल । उिकं संसदवादी दलत आतंकीत जुल । छाय् धाःसा ईपं राज्यया पुनसंरचनाय् जातीय व भाषिक आधारयात मानय् मयाः । उिकं राज्य पुनःसंरचना आयोगया खँ ल्होनाः संविधानसभायात निस्कृय यात । नेपाःया वस्तुगत आधार धयागु संघीयता गणतन्त्र व धर्म निरपेक्षता खः गन फुक्क अधिकार सुनिस्चित जुइ । मेगु पार्टी धयागु संसदवादी दलत भारतया थें शासकीय स्वरुप चाहेजू । छाय् धाःसा इमिगु उदेश्य वहुदलवादय् आधारित प्रधानमन्त्रीय् संसदीय प्रणाली खः । माओवादीं ययेकूगु गणतन्त्र धयागु वहुदलवाद मखु कि वहुदलीय प्रतिस्पर्धा ययेकूगु खः व समानताया दथ्वीया प्रतिस्पर्धाया पक्षपाटी खः । नेपाःया अर्ध सामन्ती अर्ध औपनिवेशिक वर्ग चरित्र दुगुिलं वस्तुगत रुपय् हे जनताया प्रतक्ष निर्वाचनं अध्यक्षीय अर्थात राष्ट्रपति प्रणाली शासकीय स्वरुप वहुदलीय संघिय निर्वाचन पद्धति न्यायालययात जनप्रतिनिधि संस्थाया अनुगमनय् तयेगु मान्यता तइ । अले जक राज्यया पुनसंरचना फुक्क अंगय् खः कथं यायेफै ।

दकले लिपा गणतन्त्र गुज्वःगु दयेकेगु व थुकियात संस्थागत यायेगु गम्भीर न्ह्यसः दु । थुगु न्ह्यसःयात राजनीतिकं धात्थेगु संघीय गणतन्त्रवादीया रुपय् थःयात न्ह्यःने हयेमाः । वर्गीय जातीय क्षेत्रीय भाषिक धार्मिक लैंगिक व थी त्यःमत्यः लगायतया फुक्क कथंया विभेदयात अन्त्य यानाः जनताया संघीय गणतन्त्रया स्थापना यायेगु आवश्यक दु । अले जक आर्थिक समानता सम्पन्नता व समाजिक न्यायय् आधारित समता मूलक समाज दयेकाः जक धात्थेगु गणतन्त्रया संस्थागत जुइफै । गणतन्त्रं निगूगु दँ क्वयायेकाः स्वंगूगु दँय् पलाः तये त्यंगु दु । थुकिया स्वंगूगु दँ दिगो शान्ति समृद्धि व विकासया आकांक्षा पू वंकाः व सामन्तवाद साम्राज्यवाद व विस्तारवाद विरोधी शाक्तियात गोलवन्द यायां अग्रगमनया दिशाय् न्ह्याःवनी । अले जक धात्थेंगु गणतन्त्रया संस्थागत जुइ ।

More Stories Like this