तराईया दहेज 'नेपाली नागरिकता'

नरेशवीर शाक्य

नेपाली नागरिकता वितरणयात कयाः उच्चस्तरीय कार्यदलया निर्णय हाकनं विवादया रुपय् पिदंगु दु। छुं ई न्ह्यः निर्वाचन आयोगं याःगु मतदाता नामावली संकलनय् नं नागरिकता सम्बन्धी विवाद ब्वलंगु खः। छुं नं देशय् नागरिकता बीगु ज्या उगु देय्या राष्ट्रिय स्वाधिनतानाप स्वानाच्वंगु विषय जुयाच्वनी। नेपाः दुने देय्या दक्षिणी लागाय् न्ह्याबलें हे नागरिकतानाप स्वानाः विवाद जुयाच्वनेगु याः। थ्व विवादयात कयाः हे नं तराई लागाय् कार्यरत जुयाच्वंगु थीथी राजनीतिक पार्टीतय्सं राजनीति यानाच्वन धयागु द्वपं नं दु। वास्तवय् जुजुकालीन इलय् तराईया जनतायात राज्यं वास्ता मयाःगुया कारणं थ्व लागाय् नागरिकता समस्या ब्वलंगु खः धाइपिं नं दु। देय्या पहाडी, मध्यपहाडी वा छु नं लागाय् नागरिक समस्या जटिल मजू, तराई लागाय् जक थ्व समस्या छाय् जटिल धका न्ह्यसः तइपिं नं दु। नेपाः दुने नागरिकता समस्या दुगु खँ न्हापा गठन जूगु आयोगया प्रतिवदेनय् हे उल्लेख यानातःगु दु। थ्वहे प्रतिवेदनया लिधंसाय् मधेस केन्द्रित राजनीतिक पार्टीतय्सं बागू करोड तराई लागाया नेपाःमि नागरिकतां बञ्चित जुयाच्वंगु दावी याःगु खः। लिपा थुगु लागाय् नागरिकता वितरण जूगु इलय् थुलि ल्याः मथ्यंगु खँ सम्बन्धित निकायं धाःगु खः ।

मुलुकय् राजनीतिक परिवर्तन वयेधुंकाः छुं नं परिवर्तनयात स्वीकार याये न्ह्यः नागरिकताया समस्या समाधान जुइमाःगु माग तराई केन्द्रित राजनीतिक पार्टीतय्सं यायेवं थ्व समस्या समाधान यायेगु क्रमय् ४० लाखं मल्याक भारतीय मूलया मनूतय्सं नेपाली नागरिकता काःगु खँ समाचार जुयाः पिहां वयाच्वंगु खः। थुपिं वास्तविक रुपं नागरिकताया हकदार खः कि मखु धयागु खँया जिम्मेवारी सुनां कायेफुगु मदु। थुगु इलय् नं वास्तविक पीडित स्वयां नं पहुँच व नागरिकता वितरण यायेत निर्धारण याःगु क्राइटेरियाया आधारय् लिधनाः नेपाली नागरिकता काःपिं अप्वः दुगु खँ नागरिक वितरण यायेत वंगु पुचलं हे धाःगु समाचार नं पिदंगु खः ।

भारतनाप खुल्ला सिमाना दयाच्वंगु नेपाःया दक्षिण भागय् भारतीय मनूत नेपाली नागरिकता कायेत तसकं उत्सुक जुयाच्वंगु दु। थुकिया अनेक कारणत दयाः नं थुकियात पनेगु ज्या नेपाः सरकारं याये फयाच्वंगु मदु। अझ थौंकन्हय् थुमिगु समाज दुने दुगु दकलय् बांमलाःगु प्रथाकथं न्ह्यानाच्वंगु 'दहेज' दुने मिसाया अबुं जिलाजंयात नेपाली नागरिकता कया बीमाः धयागु माग पूवन धाःसा मेमेगु छुं नं दहेजय् वास्ता मयाइगु खँ नं थन चर्चाया विषय जुयाच्वंगु दु ।

मेगु देशय् बसोवास हिलाः अनया नागरिक जुयाः हक अधिकारया सहभागी जुइवं अन अनेक कथंया समस्या ब्वलना वयाच्वंगु खँ सकसिनं सिउ। फिजी देशय् भारतीय मूलया मनू प्रधानमन्त्री जुइगु निश्चित जुइवं अन तःधंगु आन्दोलन जुल। लिक्क च्वंगु भूटान देशय् हे नं पिनें वःपिं मनूतय्सं अनया नागरिकता कयाः समान हक अधिकारया सः तयेवं समस्या ब्वलनाः देशं पितिनेगु शुरु जूगुलिं अनं पिहां वःपिं मनूत आः भूटानी शरणार्थीया नामय् विश्वन्यंकं हे न्यनेधुंकूगु दु। थ्व समस्यां नेपाः हे नं आः तक ग्रसित जुयाच्वंगु दनि। उकिं थपाय्च्वंक संवेदनशील समस्यायात हचुवाया भरय् व समाधान यायेगु नामय् न्ह्यःनेलाःथे निर्णय याये मजिउ। थुकिं मुलुकया राष्ट्रियतायात समेत बांमलाक लिच्वः लाकेफु ।

निर्वाचन आयोगं मतदाता नामावली संकलन याःगु इलय् नागरिकता मदुपिं मनूतय्त नं मतदाताया नां धलखय् दुथ्याकूगु दु। लिपा थ्वहे मतदाता नांधलःया लिधंसाय् नागरिकता बीगु खँ जूगु दु। सुं नं विदेशी नागरिकं मेगु देशय् वनाः अन जुइगु मतदानय् ब्वति कयाः मतदान याये दइ मखु। थ्व अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता खः। मतदाताया नांधलः नागरिकता प्राप्तीया आधार जुइ मफइगु खँ न्हापा हे थीथी मुद्दाय् प्रमाणित जुइधुंकूगु खँ खः। जोश व भावना धइगु लिधंसाय् नागरिकता माग यायेगु ज्यां लिपा अन दुने हे समस्या पिदना वइगु खँय् शंका मदु ।

नागरिकता सम्बन्धी मेगु विवाद धइगु उच्चस्तरीय कार्यदलं याःगु निर्णय खः। आः कार्यदलं याःगु निर्णय तसकं विवादास्पद खनेदु। थुकिं भविष्यय् वनाः नेपाःया राजनीतियात हे लिच्वः लाकीगु नं निश्चित दु। न्हापा तयातःगु प्रावधानयात वेवास्ता यासें आः याःगु निर्णयया लिच्वः कथं नेपाः दुने नं याकनं विदेशी मूलया मनूत राष्ट्र प्रमुख व प्रधानमन्त्री जुइ फइगु लँपु चायेका बिउगु आशंका याना हयाच्वंगु दु ।

सुं नं नेपाली मिसां विदेशी मिजंनाप इहिपा यात धाःसा व मिजं १५ दँ तक नेपालय् नापं च्वंसा जक उम्ह विदेशी मनुखं नागरिकता काये फइ। तर नेपाली मिजनं सुं विदेशी मिसायात इहिपा यात धाःसा चाहिं उम्ह विदेशी मिसां तुरुन्त हे नागरिकता काये फइ। अले विदेशी मिसापाखें जन्म जूम्ह मचां नं वंशजया आधारय् नागरिकता काये दइगु अधिकार उच्चस्तरीय कार्यदलं याःगु दु ।

नेपाःया न्हूगु संविधानय् थुकथंया नागरिकता कायेत विदेशी मिसा वा मिजं अनिवार्यरुपं १५ दँ तक नापं च्वनेधुंकाः जक नागरिकता काये फइ धयागु प्रावधान दु। संविधानय् न्ह्यथनातःगु प्रावधानयात हे कार्यदलं वेवास्ता यानाः निर्णय यानातःगु खनेदु। थ्व निर्णय तसकं विवादित जुयाच्वंगु दु। थ्व निर्णयया कारणं मिसातय् दथुइ नापं विभेद ब्वलनावःगु दु ।

विदेशी मिसापाखें जन्म जुइपिं मस्तय्त वंशजया आधारय् नागरिकता इनेबलय् विदेशी मूलया मनूत राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री वा देय्या न्ह्यागु नं उच्चपदय् थ्यने फइगु कारणं देय्या राष्ट्रियताय् संकट वये फइगु खँयात ध्यानय् तयाः नागरिकता विवाद समाधानया नामय् समाधान जक यायेगु स्वयां थुकी गम्भीर जुयाः निर्णय याये माःगु दु। राष्ट्रियतायात लिच्वः लाके फइगु छुं नं खँय् आः हे ध्यान बीमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this