भिंतुनाया राजनीति

राजेन मानन्धर

यःसां मयःसां, खःसां मखुसां थौंया थ्व बालं च्वंपिंसं त्ययेका च्वनेमाःगु प्रस्तावित नेवाः राज्यय् भिंतुना हे जक अज्याःगु छगू खँग्वः खः गुकिं नेवाःतय्त दछि तकया निंतिं क्वाकेगु शक्ति बी ।

धाथें उकुन्हु उलि मनूत पिने वया बी कि उपिं लँ दानाः नारांहितिपाखे स्वयावन धाःसा गणतन्त्र म्हपुजा कुन्हु हे वयेफु। अथे जुयाः ला पंचायतकालंनिसें भिंतुना धालकि अबलय् अञ्चलाधीशंनिसें जनसेवाया इन्सपेक्टर तकं थर्कमान। अले न्हूदँ वल कि उमि जागिर बचे यायेगु राजनीति शुरु जुइ ।

व सः, म्हूचिउँगु ल्हाः, धिमे, धाः व मोटरसाइकलया हर्न। अन प्रत्येक मनूतय्के थः नेवाः जुयाया गर्व दइ, नेवाः छम्हेस्यां याःगु राष्ट्रसेवाया लुमंति दइ, भाषिक दमन विरुद्धया चिल्लाय् दइ, अले थःगु भूमिइ थःगु हे शासन जुइमाःगु अव्यक्त माग नं। अथे जुयाः चायेकं मचायेकं थ्व नेवाः शक्तिप्रदर्शनया परेड हे जुया बी। दुने छु दु धइगु मसिउपिं नकतिनि नेवाःतय्गु स्वनिगलय् वःपिं आप्रवासी नेतात ला थ्व जक खनाः ज्ञानेन्द्रं सत्ता त्वःतू थें त्वःता नं वनीगु जुइ यदि उमिगु लिउने थ्व नेवाःतय्गु माकः फुइँ जक खः धकाः कना बीपिं नेवाः चम्चात मदुगु खःसा। अज्याःपिंत राजनीति यायेगु नं थ्व उर्वरा भूमि जुयाच्वंगु दु ।

बीपिंसं सत्ता हे बीगु नं जुइ। बरु विडम्बना ला छु धाःसा कायेगु हैसियत दयाः नं उमिसं फ्वनेबलय् मेगु छुं फ्वनी मखु, बस् नेपाःया नामं स्वनातःगु संवत्यात नेपाःया धया बिउ धकाः जक फ्वनी, अले उकिया पलेसा बी जिउपिं मजिउपिं, बीमाःपिं म्वाःपिं दक्वसित मन चकंकाः भिंतुना बी ।

अथे जुयाः ला अन सुयातं वयेत निषेध मदु। दछियंकं नेवाःतय् विरुद्ध थःगु बुद्धि व शक्ति फुकीपिं नेतात नं अन इस्तरी तयातःगु लंसुरुवाः फिनाः सिँन्हाय् ब्वः वइ। अथेसां गबलें नेवाःतय्सं उमित लाकमं मकयेकू, हाखलं मइकू बरु भिंतुना बियाच्वनी, पृथ्वीनारायण शाहयात कुमारी माजुं सिन्हः तिकू थें। अथे याइ मखु धकाः हे सियाः नं नेवाःतय्त स्वनिगलय् अल्पमतय् लाकेत ब्वनाहःपिं थःथःगु जिल्लाया कार्यकर्तातय्त ब्वयाः थन छगू जातिया सर्वसत्तावाद लादे याइपिं नेतात पार्टीया ध्वाँय् ज्वनाः नेवाःतय्गु दथुइ मार्चपास याःवइ ।

मेखे दँय्दसं छथ्वः ज्योतिषतय्सं चन्द्रमासया क्यालेण्डर हे अनुपयुक्त धायेकेत म्हपुजा कुन्हु तिथि स्यंका बी अले म्हपुजा गबलय् याकेगु धइगु खँय् येँ, यल व ख्वपया धर्माधिकारीतय्गु राजनीति शुरु जुइ। समस्या ज्यंकेमाःपिंसं स्वंगू दलया नेतातय्सं थें थः त्याःगु जक खँ ल्हाइ अले न्हिकां झंगःतय् हानं छन्हु बिदा थपे याकेगु राजनीति शुरु जुइ ।

देश हिल, व्यवस्था हिल तर सत्ताय् धाःसा इपिं हे। उमिसं सिउ, नेवाःतय्सं मेगु छुं फ्वनी मखु, उकिं उलि हे बीत नं स्वंगू दशक बिकी। अथेसां नेवाःतय्त वहे खय् बर्मू मन्त्री माः। हरेक दँय् न्यय्द्वः नेवाःतय्गु अभिवादन नयेगु लोभं दछि तक नेवाःतय्गु सातु काइपिं व उमिगु नैसर्गिक अधिकारय् विष ल्वाकछ्याइपिं नं अन सम्मानित जुयाः बाघौ तक नेवाःतय्सं मथूगु भासं बकवास बियावनी। थ्व उमिगु राजनीति जुल। अले बफरा नेवाःत नं दछि तक गुगु भाय्या विरोध याइ, व हे भासं उकुन्हु व मन्त्री नं निगू नायुगु शब्द नवाना वनी ला धकाः न्हाय्पं बियाः न्यनाच्वनी ।

अनथाय् उपिं नेतातय्त अन दनेगु हैसियत बीपिं नेवाः नेतातय्गु राजनीति नं कम रोमांचक मजू। दछि तक अलःमा नं सिमा जुयाः थन नेवाःतय्त क्वाकी अले दँय् छकः थःगु सक्कली रुप क्यनी बसन्तपूया दबुली � वृन्दायात छल यायेधुंकाः जालन्धरं क्यं थें। नेवाःत व थः नं सामन्ती सरकारया दास जक खः धकाः क्यनेत नेवाःभूमिइ नेवाःतय्त बुकाः चुनाव त्याकावःपिंनिसें छम्ह नेवाःयात म्वाःम्वाकं स्यानाः वयागु लासय् गयाः सत्ताय् वनीम्हेसित थने हयाः शत्रुया लाकां फ्ययेगु चाकडीबाजया विश्व रेकर्ड तइम्ह जि हे खः धकाः क्यनेगु नं चानचुन राजनीति मखु ।

भिंतुनाया खँ वल कि नेपालभाषा मंकाः खलःया खँ वइ। यःसां मंकाः खलः मयःसां मंकाः खलः - थ्व नं राजनीति खः। दर्ताया खँ हइ, गुलिस्यां अधिवेशनया खँ हइ, अडिटिङ व पारदर्शिताया खँ वइ, पदीय उत्तरदातित्वया खँ वइ, दबूछेँया खँ नं वइ। गुलिं गुलिं भाषाख्यलय् सक्रिय जुयाः नं न्हूदँ कुन्हु छेँय् थःत कुनातइ। यःम्हेसिया यःम्ह भिं, मयःम्हेसिया सासः नवइ। स्वंगू दशकतक थ्व आलोचनाया बम वर्षा फयाच्वनेगु इम्यूनिटी नं राजनीतिक खः। नीस्वनाः स्वला मदुनिबलय् दतंफतं न्हय्म्हेस्या ज्यासना पुचः च्याथाय् बाया वनीगु नेवाः संगठनया संस्कारय् थुलि तक म्वानाच्वनेगु नं छगू राजनीति खः। थुलिमछि व्यंग्य, चर्चा, तिरस्कार, वहिष्कार, वितृष्णा व घृणाया पात्र जुइगु जक मखु थुकिया कारणं भाषा ख्यःप्रति विषवमन जक यानाः जीवन फुकीपिनिगु पुस्ता हे तयार जुइगुया कारण जुइ दइगु नं कम राजनीतिक मखु मंकाः खलःया निंतिं ।

मंकाः खलकं याये माःगु मयाः, याये मजिउगु यात, उकिं थ्व सजायया भागिदार खः। तर उकियात सराः बीपिंत नं थःथःगु संस्था गुलि प्रजातान्त्रिक, उत्तरदायी, पारदर्शी व उमिसं नेवाःतय्त गन तक यंकल धकाः न्यंसा म्हुतुइ पाकां सुयाच्वनी। थम्हं चुरस स्वाइँस्वाइँ सासां ल्वगियात 'चुरस भपियादी मजिल' धकाः प्रेस्क्राइब याइपिं डाक्टरतय्त म्हसीके थाकु मजू थ्व चिकीचाधंगु शहरय् ।

अथे जुयाः दँय्दसं न्हूदँ सिधयेवं लुँवह पसःनिसें भतिपसलय् तक थाय् थासय् न्हूदँ समारोह व मंकाः खलःया चर्चा जुइ। ख्वालय् धाये भाःमखंपिंसं आकसय् थुकलं बी, मू मसःगु अय्लाः त्वनाः लगे जूगु अभिनय याइ। काय् मबूनिबलय्या खँ भौयात कनी। 'आः ला मजिल, न्ह्यागुसां यायेमाल' धाइ, धाधां दछि फुइ। आः हाकनं भौचिया गःपतय् सुनां गं घाकेगु धइगु खँ जुयाच्वंगु दु ।

स्वीदँया दुने बागमति ताँक्वय् यक्व लः बाः वनेधुंकल। थौंतकया दुने यक्वस्यां मंकाः खलःया श्रीपेच पुइमखनीगु जुइसातकि मेगु तःगू खलःत नीस्वनेधुंकल। नेवाः महागुथि, नेवाः देय् दबू, नेवाः राष्ट्रिय आन्दोलन व देय्गुथि नेपालमण्डल अज्याःगु निगू प्यंगू नां जक खः। भौतिक रुपं कोमाय् लाः थें जुइधुंकूगु मंकाः खलःयात म्वाकेमाल धायेगु आदर्शया खँ जुल। तर आः वयात म्वानावल धाःसा हानं यक्वसिया 'निंद हराम' जुइगु निश्चित दु। मंकाः खलकं याये धाःगु ज्या मयासेंलि ग्वंगः महायेक नं सुथ जूगु दु, गुलिं वंगलय् वने धकाः जंगलय् वंगु दु। आः 'उहिलेको कुरा खुइले' धाइपिं दइ, अबलय् हे व यमि छुँ जक खः धाइपिं दइ, म्वाके हे माःसा जिपिं धुँ जुइ, उकियात छुँ जक याना तये धाइपिं नं दइ ।

मंकाः खलःयात हानं म्वाकेमाःगुया कारण स्वयम् हे नं राजनीतिक जुइफु। बांलाःगु ज्या यानाः जनताया नुगलय् च्वने मफुपिं सत्ताया ल्वापुखिचात अःपुक हिसिचा दुगु नां दुगु व नेवाःतय्गु नुगलय् च्वनाच्वंगु मंकाः खलः थःगु याना कयाः नेवाःतय्त थःथःगु पार्टीया ब्यालट बक्सय् भोट बीगु लोभं थन पार्टीतय् ई चुकुचुक वनाच्वंगु दइ। म्हसीके थाकुपिं त्वःताः छगू पार्टी बसन्तपूया तामझाम थःगु याये मखनेव आः मंकाः खलःप्रति आक्रमक जूगु दु। हरेक मनूतयगु ल्हातिइ छगू छगू पार्टीया ध्वाँय् दुबलय् अले खय् बर्मू नेतातय्त नेवाःतय्गु लगाम ज्वंकेत नेवाः कार्यकर्तात सनाच्वंबलय् थःत थज्याःपिंपाखें गथे यानाः बचे यायेगु धइगु मंकाः खलःया न्हूगु चुनौति जुइफु। मेखे आः सक्रिय खने दयाच्वंगु नेवाः खलः पुचलं थःगु बर्चस्व कायम याना तयेत गथे यानाः थुकियात 'स्याबोटाज' यायेफु धइगु खँय् आः म्वानावइगु मंकाः खलःया नेतृत्वं बिचाः याये मालेफु। अथे जुयाः मंकाः खलः म्वाकेमाःगु नेवाःतय्गु स्वाभिमानया खँ खयाःनं थ्व धइगु बाघ भैरव म्वाकेगु मजुइमा धकाः मंकाः खलःया मतिनामिपिंसं बिचाः नं यायेमाः ।

More Stories Like this