नेपाः आर्थिकरुपं ल्यूनेलाःगुया कारण

- देवप्रसाद गुरुइ -

माक्स्रवादी मिखाकुिलं आर्थिक विकास धयागु समग्ररुपं मानव समाजया आर्थिक जीवनया विकास खः ।
थुकिया थीथी स्वरुप स्तर व चरणत दु । गथेकि विकासया कुनं स्वयेबलय् अन्तत्वगत्व समाज विकासया रुपय् वैज्ञानिक साम्यवादी प्रकारया आर्थिक उत्पादन सम्बन्ध हे दकले बांलाःगु आर्थिक विकासया सम्बन्ध जुइ । गन वर्गविहीन निजी सम्पत्तिया स्वामित्व विहीन व राज्य विहीन कथंया अवस्था जुइ । ब्यागलं कथंया निजी स्वामित्वया सम्पत्ति व वर्गतय्गु अवस्था दैमखु । मनू व समाजं थःगु आवश्यकता पूवंकेगु निितं केवल प्रकृतिया विरुद्ध संघर्ष यानाच्वनी । प्राकृतिक श्रोत साधनतय्त उचित मात्राय् मानव विकासया समृद्धि व विकासया निितं परिचालन यानातःगु दु । बौद्धिक क्षमता सृजनशीलता उत्पादनया साधनत व फुक्क उत्पादन शक्ति मानव मात्रया हित व आवश्यकताया निितं उपयोग याइगु दकले बांलाःगु अवस्था वैज्ञानिक साम्यवादया अवस्था हे खः । थुगु अवस्थाय् थ्यंकेगु निितं छुं चरणत पार यायेगु जरुरी जुइ । थुकिया निितं समाजवादी मोडलया आर्थिक सामाजिक उत्पादन सम्बन्ध कायम यायेगु जरुरी नापं दु । समाजवादी मोडलय् निश्चितरुपय् राज्यया मोडलत दइ व वर्गत नं दइ वर्गीय स्वामित्व नं दइ । राज्यया फुक्क श्रोत साधनतय्त समग्ररुपं परिचालन यानाः व्यापक मात्राय् औद्योगिकीकरण याइ ।
कृषि वन खनीज पदार्थ आदियात औद्योगिकरण मार्फत व्यापकरुपं उपयोग जुइ । फुक्क क्षेत्रय् राज्यया स्वामित्वय् औद्योगिकरणं छगू उच्चतम रुप काइ गन श्रमजीवी वर्गया समग्ररुपय् वइगु स्वामित्व सुनिश्चित याइ । गन गरीबि दैमखु पित्याः व अनिकाल जुइमखु । थुगु कथंया आर्थिक अवस्था व उत्पादन सम्बन्ध पूँजीवादया तुलनाय् यक्कों विकसित व उच्चस्तरया जुइ । तर छु खँ सत्य खः धाःसा थुगु कथंया समाजवादी उत्पादन प्रणाली स्थापित यायेगु निितं छगू हदतक्क पूँजीवादी प्रणाली राष्ट्रिय औद्योगकि प्रणालीयात नं नालेमाःगु जुइ ।

थुगुकथंया उत्पादन प्रणाली सामन्तवादी उत्पादन प्रणालीया तुलनाय् विकसित धाइ । राष्ट्रिय औद्योकि पूँजीवादया विकासं मनुष्य जीवन जीवनस्तरय् वइगु शैक्षिक सामाजिक लगायत समग्र अवस्थाय् परिवर्तन हःगु दु । विद्यमान अवस्थाय् सापेक्षताय् थुकियात विकसित रुपं थुइकेमाः । मन्तवादया तुलनाय् थुकियात छुं प्रगतिशील धायेमाः । अथेहे समाजवादी अर्थ व्यवस्थाया सन्दर्भय् स्वयेगु खः धाःसा वैज्ञानिक साम्यवादी प्रणालीइ दकले उच्चतम व विकसित अवस्था खः । उिकं आर्थिक विकासयात समाज विकासया सापेक्षताय् स्वयेमाः । आः नेपाःया अवस्था अर्ध सामन्ती व अर्ध औपनिवेशिक जूगुिलं थुकियात भंग यानाः पूँजीवादी राष्ट्रया रुपय् नेपाःयात विकास यायेफत धाःसा आःया सापेक्षताय् विकसित देशया रुपय् यंके नं फु । व्यक्तिया आर्थिक जीवनस्तरय् सुधार वइ रोजगार विस्तार यायेफु । मानव विकासया सुचकांकया कुनं स्वयेबलय् मनूया निितं माःगु समग्र क्षेत्रया विकास यायेफु । थुगु अवस्था धयागु स्वाधिन प्रकारया अर्थतन्त्र दयेकेगु हे खँ खः । विद्यमान अर्धसामन्ती व अर्ध औपनिवेशिक चरित्रया अर्थव्यवस्थायात पूँजीवादी चरित्रया अर्थ व्यवस्थाय् रुपान्तरित यायां समाजवाद उन्मूख आर्थिक ढाँचा दयेकेगु थौंया आवश्यकता खः ।
पूँजीवादी प्रणालीइ मुख्यत निगू पक्ष दु । छगू राष्ट्रिय औद्योगिक पूँजीवाद व मेगु दलाल व नोकरशाही पूँजीवाद । थुिपं निगू प्रणालीइ राष्ट्रिय औद्योगिक पूँजीवादया दिशापाखें देशया अर्थतन्त्र यंकेफत धाःसा मनूया जीवन स्तरय् अमूल्य परिवर्तन हयेफै ।

व्यक्तिया सामाजिक आर्थिक राजनीतिक समग्र विकास जुइ तर दलाल नोकरशाही पूँजीवादया दिशापाखे वन धाःसा पूँजीया सेकेन्ड छगू निश्चित थासय् जुइ मेमेगु बहुसंख्यक जनता उकिया स्वामित्वं विस्थापित जुजुं वनी । श्रमया महत्व दैमखु । विदेशी पूँजीनापया निर्भरता अप्वइ । उिकं झीसं दलाल व नोकरशाही पूँजीवादया रुपय् विकास मखु राष्ट्रिय औद्योगिक पूँजीवादया विकासया निितं यायेमाः । थुिकं जक मनूतय्गु आयस्तर लगायत शैक्षिक सामाजिक सांस्कृतिक समग्र पक्षया विकास सम्भव जुइ । झीगु देशया सन्दर्भय् आःया उत्पादन सम्बन्ध धयागु अर्धसामन्ती व अर्ध औपनिवेशिक उत्पादनया सम्बन्ध हे खः । थ्व परम्परागत कथंया उत्पादन सम्बन्ध निर्वाहमूखी जक खः । उत्पादनया श्रोत साधनत छुं छम्हू सामन्त जमिन्दार नोकरशाहीतय्गु ल्हातय् केन्द्रित जुयाच्वंगु दु । व बहुसंख्यक श्रमजीवी किसान मजदुरत उत्पादनया श्रोत साधनं ब्यागलं दु । अथेला आःया अवस्थायात अर्धसामन्ती व अर्धऔपनिवेशिक धाःसां नं नीछगूगु शताब्दीया दथुइ थ्यनेवं सामन्तवादया रुपत हीउगु । दकले लिपाया चरणय् निगूगु विश्वयुद्धं साम्राज्यवादी शक्तितय्सं एकाधिकार पूँजीवादं न्हूगु रुपय् थःगु औपनिवेशिक तवरया अर्थतन्त्र क्वबुइकाः वःगु दु ।
थुगु झ्वलय् थीथी बहुराष्ट्रिय कम्पनीत मार्फत थःगु स्वरुपत हिलाः हिलाः वित्तीय पूँजीया निर्यात यायेगु निजीकरण यायां यंकूगु खनेदु । सामन्तवादी उत्पादन सम्बन्धया अस्तित्व पृथककथं च्वनेमफैगु अवस्था दुगुिलं एकाधिकार पूँजीवादय् आश्रित जुयावःगु दु । छाय्धाःसा न्हापांगु विश्वयुद्ध पश्चात विश्वव्यापी रुपय् भूमण्डलीकरणया प्रकि्रया अप्वःगु दु । उगु भूमण्डलीकरणया प्रकि्रयां विश्वया अर्थतन्त्र साम्राज्यवादी वा विस्तारवादी शक्तितय्गु ल्हातय् केन्द्रित जुयावंगु दु । नोकरशाही पूँजीपतितय्गु ल्हातय् केन्द्रित जूगु दु । अथेहे बहुराष्ट्रिय कम्पनीतय्गु ल्हातय् केन्द्रित जूगु दु ।

परम्परागतरुपं सामन्ततय्गु ल्हातय् दुगु श्रोत व साधनत सामन्ततय्गु नं एकाधिकार पूँजीवादया लिधँसाय् तयाब्यूगु अवस्थाय् इमिगु संरक्षण कयाः थःथवय् अस्तित्व बचय् याःगु दु । मेख्य अर्ध औपनिवेशिक उत्पादन सम्बन्धय् धायेबलय् विगतया मोडालिटी स्वयेबलय् खास यानाः भारतीय पूँजीपतितय्गु एकाधिकार दुगु खनेदु । नेपाःया उत्पादन क्षेत्र बजार क्षेत्र प्राकृतिक श्रोत साधनय् एकाधिपत्य स्वयेबलय् भारतीय एकाधिकार पूँजीपतितय्गु हे प्रभुत्व अप्वः खनेदु । थुगु स्थिितं नेपाःया अर्थतन्त्रया मेगु दण्ड नेपाली अर्थतन्त्रया सत्ता सुइगु ल्हातय् दु धयागु खँ केन्द्रीय न्ह्यसः जूगु दु ।

More Stories Like this