गुकथं ज्यनी थें सेनाया सवाल ?

- सानुराजा शाक्य

नेपाली राजनीतिया प्राथमिकता छु धइगु हे सी मदया वन । न्हूगु संविधान दयेकेगु हे सरकारंनिसें चीधंगु दलया प्राथमिकता जुइमाःगु खः । तर संविधान च्वयेगु कार्यतालिका बारबार हिलाच्वंगु स्वयेबलय् इलय् संविधान मवइगु खःला धइगु आशंका यायेगु थाय् यक्व दु । तर नेपाःया राजनीति दिग्भ्रमित जुयाः सेना विवादय् तःमतः क्यनाच्वन । सेना विवादया कारणं हे शान्ति प्रकि्रया अवरुद्ध जुइगु संकेत अप्वः दु । प्रधानसेनापति रुक्मांगद कटवालयात माओवादीं शुरुंनिसें हे खःम्ह मनू मतायेकू । अथेहे कटवालं नं सरकारं याःगु निर्णययात पालना मयासे माओवादी- प्रति नीतिगत असहमति क्यनाच्वंगु दु । थ्व हे कारणं प्रम प्रचण्ड व प्रधान- सेनापति दथुया राजनीतिक खेलं फुक्क दलतय्त साला यंकल । प्रधानमन्त्री प्रचण्डं प्रधानसेनापतियात लिकया छ्वयेगु नियतं स्पष्टीकरण न्यंगु विरोधय् सेनापति हिले दइमखु धकाः कांग्रेस लगायत १७ दलं राष्ट्रपतियाथाय् वनाः सरकारया विरोधय् मोर्चाबन्दी शुरु यात ।

सेना विवादया खँय् नं न्ह्याबलें थें एमाले उखे न थुखे जुयाः स्पष्ट अडान बी मफुत । एमालेया छथ्वः नेतात प्रधानसेनापतियात स्पष्टीकरण कयाः सरकारं गल्ती यात धकाः कांग्रेस लगायतया दलनाप राष्ट्रपतियाथाय् वनाच्वनसा उखे सरकारय् दुथ्याःपिं एमाले नेतात धाःसा सरकारया निर्णय पार्टीया नं निर्णय खः धयाच्वन । थुकथं थःगु छगू हे अडान मदुगु द्वपं फये मालाच्वंगु दल एमाले हानं नं ढुलमुले निर्णय यानाः स्पष्टीकरण कायेगु सरकारया अधिकार खः तर प्रधानसेनापतियात चीका हे छ्वयेगु धाःसा ठीक मखु धइकथंया निर्णय वःगु दु । खय्त ला थ्व निर्णयया कारणं प्रधानसेनापति तत्काल बहिर्गमन जुइ म्वाःल तर थुकिं विवादया कारणं ब्वलंगु अस्थिरता क्वपालेगु ज्या धाःसा मजू । माओवादी लगायत राजनीतिक दलतय्गु अदूरदर्शिताया कारणं शान्ति प्रकि्रया न्हूगु संविधान वये न्ह्यः क्वमचाइगु जूगु दु । विशेष यानाः क्यान्टोनमेन्टय् च्वनाच्वंपिं माओवादी लडाकुत नेपाली सेनानाप पुनस्र्थापित जुइगु सम्भावना सेना विवादया कारणं बन्द जुल धाःसां जिल ।

थ्वया दथुइ नेपाली सेना माओवादी सरकारनाप सहकार्य यायेगु सवालय् विभाजित जूगु स्पष्ट खने दत । प्रधानसेनापति लगायत अदालतं पुनवर्हाली याःपिं च्याम्ह जर्नेलतसें गुगुं नं हालतय् सरकारया निर्देशनयात पालना याइ धकाः विश्वास कायेथाय् मंत । माओवादीं नेपाली सेना दुने विभाजनया ध्वः ला किया बिल तर उकिया लिच्वः देसं गुकथं फयेमाली आः हे धाये थाकु । वर्तमान प्रधानसेनापति व रक्षामन्त्री वहाल जुत्तले सेना विवाद थथें ज्यनी मखु । गुकिया कारणं क्यान्टोनमेन्टय् च्वंिपं लडाकुतय्त सरकारी भत्ता बियाच्वनेगु बाहेक माओवादी सरकारं आः थथें सेना समायोजनाया ज्या याये फइ मखु ।

सेना विवादया दथुइ हे सेनापाखें 'कू' याइगु तकया हल्ला वल । नेपाःया वर्तमान तरल राजनीतिक अवस्थाय् नेपाली सेनां 'कू' याये हे फइ मखु धइगु भ्रम मतःसां जिउ । नेपाःया राजनीतिक गतिविधि प्रति नेपाली जनताया असन्तोष क्वलाःगु मदुनि । राजतन्त्र न्हनाः गणतन्त्र पलिस्था जूगु जक मखु क्रान्तिकारी धारया माओवादी नेतृत्वय् सरकार गठन जूगु नं च्याला फुनाः गुलाय् क्यनाच्वंगु दु । तर जनताया अपेक्षा कथं छुं हे चीजय् सुधार मजू । लोडसेडिङ क्वपालेत विद्युत संकटकाल लगे यानाः थ्व थ्व यायेगु धाःगु नं छुं हे मजू । न्हियान्हिथं थहां वनाच्वंगु बेसाः भाः क्वकाये मफुसां थाका तयेत नं सक्षम मजू । शैक्षिक क्षेत्रया अस्तव्यस्तता नं उतिकं हे दु । निजी विद्यालयय् अभिभावकयात मारय मलाकुसे विद्यालयपाखें म्हयेगु धाःगु शैक्षिक कर आखिरय् अर्थमन्त्रीं नं अभिभावकया छ्यनय् हे दिकाः थःगु पुरुषार्थ क्यना बिल । इन्धनया भाः कुहां वःसां सार्वजनिक यातायातया भाः समायोजन यायेत असफल जूगु दु । समग्र राजस्व संकलनय् बाहेक शान्ति सुरक्षाय् खने दुगु असुरक्षा व वर्तमान सरकारय् च्वंिपं मन्त्रीतय्गु ज्याय् खनेदुगु असफलतां जनताय् न्यनाच्वंगु निराशाया लबः कयाः सेनां 'कू' याइगु सम्भावना मदु धकाः धायेमिछं । थुकिया निंतिं राजनीतिक दलतय् दथुइ ब्वलनाच्वंगु द्वन्द्व दथुइ हे थुज्वःगु 'कू'या सम्भावना अप्वइगु खः ।

झी दथुइ नं सरकारप्रति असन्तोषया सः मदुगु मखु । सरकार प्रति जक मखु राजनीतिक दलत प्रति हे असन्तोष निरन्तर अप्वया वनाच्वंगु दु । छखे देय् संघीयताय् वनीगु पक्का जुयाच्वंगु इलय् सरकारया गतिविधि धाःसा केन्द्रीयतापाखे हे अप्वः केन्द्रीकृत जुयाच्वंगु दु । सरकारं सेवा केन्द्र दयेकेगु निसें कयाः संसदय् सरकारपाखें न्ह्यब्वःगु काठमाण्डौ उपत्यका शहरी विकास सम्बन्धी विधयेक नं केन्द्रीकृत सोचं हे वःगु दु । उपत्यका लगायत कन्हय्या प्रदेशयात गुकथं विकास यायेगु धइगु जिम्मा केन्द्रीय सरकारं कायेगु स्वयां प्रादेशिक सरकारयात त्वःतेगु हे संघीयताया मर्म खः । तर आउटर रिंगरोडं निसें कयाः एकीकृत उपत्यकाया विधयेक हयाः माओवादीया प्रस्तावित संवि- धानय् दुगु नेवाः प्रदेशयात केन्द्र शासित प्रदेश दयेकेत स्वयाच्वन धइगु द्वपं पुष्टि जू वनी ।

थ्व विधयेकया विरोधय् तराईलय् सेवा केन्द्र दयेकूबलय् थें जूगु विरोधया रुप बीगु स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु भाला खः तर झीसं नेवाःतय्त उकथंया न्ह्यलं चायेका बीगु ज्या धाःसा याये मफयाच्वन तिनि । संसदय् थ्यंपिं थीथी पार्टीया नेवाः सभासद्त मध्ये म्हो हे जक नेवाःतय्त लिच्वः लाइगु सवालय् चिन्तित खनेदुसा अप्वः थें नेवाः सभासद्त नां जक नेवाः ज्यां गैर नेवाः धाःसां जिउ । थुकी मध्ये नं स्वनिगः पिनं प्रतिनिधित्व यानाच्वंपिं नेवाःसभासदतसें स्वनिगः दुनेया नेवाःतय् भावना थुइका बिइगु मेकानिज्नम मदुगुलिं नं थुज्वःगु खँयात 'कम्युनियल' जुल धकाः चिला वनीगु खः ।

More Stories Like this