गोर्खा भाय् कि नेपाली भाय्?

महेश कुमार

हरेक मुलुकय् कम से कम छगू जक जूसां सरकारी छ्यलाबुलाया भाय् दयेमाः। अले झीगु नं दयेमाःगु हे जुल। अथे हे कम से कम छगू लिपि देवनागरी (वा नागरी) या इतिहास स्वयेगु खःसा इशाया च्यागूगु शताब्दीपाखे गुप्तकाल (भारत) य् विकसित जूगु खनेदु। उगु इलंनिसें हे थौंतक नं अविछिन्न रुपं देवनागरी धकाः हे सकसिनं म्हसीका वयाच्वंगु दु। तर खस भाय्या सन्दर्भय् धाःसा थथे धायेगु अवस्था मदु। खस भाय् इन्डो-इरानियन भाषा खलकय् दुथ्याःगु भाय् खः। थुगु भाय् ल्हाइपिं इरान, पाकिस्तान, अफगानिस्तान, काश्मीरंनिसें नेपाः थेंजाःगु विशाल भू-भागय् न्यनाच्वंगु दु। थुगु थासय् इन्डो-इरानियन व इन्डो-आर्यन भाषा समूहया दथुइ उलि पाःगु खने मदु। इन्डो-आर्यनतय्सं इन्द्रयात माने याना वयाच्वंगु दुसा इन्डो-इरानियनतय्सं आहुर (असुर) तय्त माने यायेगु याइ। खस भाय् गबलेनिसें नेपाली जूगु धइगु खँ इतिहासय् स्पष्ट रुपं खने मदु। सछिदँ न्ह्यः तक थ्व भाषायात 'गोरखा भाषा' धायेगु यानाच्वंगु खः। (गोरखा भाषाया नामं हे 'गोरखापत्र'या प्रकाशन जूगु खः।) उगु इलय् पिदंगु मेमेगु पिथना नं गोरखा भाषाया नामं हे पिदनाच्वंगु खः। 'सुधा�सागर'या बारे थथे च्वयेगु यानातःगु खनेदु: "यो बडो खुशीको बात भयाको छ कि गोरखा भाषामा पनि ५५ सालका श्रावण मैनादेखीन सुधा�सागर भन्या मासिक पत्र निस्क्याको छ जस्मा अनेक अनेक तरहका विध्न आनन्द दिन्या श्लोक कथाहरु समेत हाली प्रकाशित हुन्छ ।"

छाय् खस खँ गोर्खा भाषा जुल वा गोर्खालीं नेपाली जुल, छाय् नां हिलेमाल? गुगु इलंनिसें गोर्खा भाषां नेपाली जुल अले छाय् अथे यायेगु पाय्छि तायेकल? इतिहासय् थुकिया लेखाजोखा याये ल्यं हे दनि। तर जिगु अनुमान धाःसा थथे दु। खास धायेगु खःसा पुराणय् खसयात शक, यवन आदि नापं हे शुद्र वर्णय् तयेगु यानातःगु व ब्रम्हूत नं उगु हे भाय् ल्हाइगु पुचलय् दुथ्याःगु जुयाः खस धायेके मन मदुगु जुइफु व नेपाली धायेगु शुरु याःगु जुइमाः धयागु जिगु व्यक्तिगत धारणा खः। छुं जुयाः पाय्छि मजुल धाःसा क्षमा यानादिसँ। २०१७ सालया संविधानय् गुगुं नं कथंया कामकाजी भाषाया उल्लेख यानातःगु मदु। अले उगु संविधानय् गुगु भाषाय् छ्यलाबुला यायेगु धयागु खँ नं उल्लेख यानातःगु मदु। तर २०४६ सालया संविधानय् धाःसा सुटुक्क नेपाली भाषां च्वयातःगु धकाः (भाषा ला खस हे जुयाच्वंगु खः) धकाः अप्रत्यक्ष रुपं उल्लेख यायेत सफल जूगु खः। व सफल समूह सु खः धयागु सकसिनं सिउगु हे खँ खः ।

नेपालभाषा विशेषण नेपाली स्वानातःगु दयेक दयेकं छाय् खस भाय्यात नेपाली भाषा धायेगु यात? सुयागु पालय् सुनां नां छुइगु ज्या यात? थ्व न्ह्यसःया लिसः वयेगु ल्यं हे दनिगु इलय् नेपालभाषीतय्त अन्याय जुइकथं छाय् हाकनं न्हूगु संविधानय् कामकाजी भाषा खस भाषा मधासे नेपाली हे खः धकाः च्वकूगु जुइ? विशेष यानाः नखःचखःया इलय् लाकाः हाकनं छकः सुटुक्क थःत अनुकुल जुइकथंया ज्या यायेत सफल जुल राजनीतिक दलत। जिगु आसय सकसिनं नेपालभाषां न्ववायेमाः धयागु मखु तर जिं सिउ कि थ्व भाषा सुनानं ययेकी मखु अले खस भाय् नेपाःया सरकरी कामकाजी भाय्या लिसें सम्पर्क भाषा नं जुइधुंकूगु दु। मखुगु कथं थुइकादी मते, देशया सरकारी कामकाजीया भाय्कथं थुइकेया निंतिं खस भाषा (वा गोरखाभाषा) हे च्वःसा पाय्छि जुइ ।

More Stories Like this