भारतय् ओबामा, चिच्चाः नेपालय्

सुरेश मानन्धर

अमेरिकी राष्ट्रपति बाराक ओबामां आः नकतिनि याना वंगु भारत भ्रमणलिसे नेपाःया खास छुं 'लेना�देना' ला दुगु मखु, अथे खःसां विश्वया छगू सुपर पावर नेतां झीगु जःलाखःला देय्या भ्रमण यानाः वन धायेबलय् उकिया चिच्चाः जक जूसां नेपालय् नं मलाइगु ला खँ हे मंत।
राष्ट्रपति ओबामाया थ्व भ्रमणपाखें भारतं काःगु दकलय् तःधंगु लबः खः संयुक्त राष्ट्र संघया सुरक्षा परिषदय् भारतयात नं स्थायी दुजः दयेकेगु सवालय् अमेरिकां याःगु समर्थन। राष्ट्र संघया सुरक्षा परिषदय् स्थायी दुजः जुइत भारतं यानाच्वंगु थ्व कुतः हे वास्तवय् झी नेपाःया लागिं नं सरोकारया विषय खः। झीगु नं सरोकारया विषय जुयाच्वंगु थ्व मामिलाय् अमेरिकां समर्थन याःगुलिं हे वास्तवय् ओबामाया भारत भ्रमणं नेपालय् चिच्चाः लाका थकूगु खः धायेमाः ।

नेपाःया शान्ति प्रक्रियायात निष्कर्षय् थ्यंकेगु ताः तयाः राष्ट्र संघया मिशन अनमिन नेपाः वयाच्वंगु दु। तर थ्व अनमिनप्रति भारतं गज्याःगु रवैया तयाच्वन, व सकस्यां सिउ। अनमिनयात नेपालं पित छ्वयेगु ज्याय् दकलय् तःधंगु भूमिका हे भारतयागु दु धाइपिं विश्लेषकत नं दु। खास यानाः लिपांगु इलय् वयाः अनमिन विरुद्ध नेपाःया नेपाली सेनां गुगु प्रत्यक्ष लबिङ्ग यायेगु ज्या यात, उकिया लिउने भारतया हे ग्वाहालि दुगु खँ सकस्यां सिउ। छाय्धाःसां नेपाःया सेनायात माःगु तक ग्वाहालि याइम्ह भारत खः। अनमिनया कारणं नेपाली सेनां भारतपाखें अज्याःगु छुं हे ग्वाहालि काये मखन। वा धाये, भारतं नेपाःयात अज्याःगु छुं नं ग्वाहालि बी मखन। थ्वहे कारणं यानाः भारत व नेपाली सेना जानाः अनमिनयात नेपालं पितिनेत स्वःगु खँ फुकस्यां सिउ ।

थौं नेपालय् शान्ति प्रक्रिया ताःलाकेत वयाच्वंगु राष्ट्र संघया छगू युनिट अनमिन प्रति थज्याःगु व्यवहार याइम्ह भारत कन्हय् सुरक्षा परिषद् स्थायी समितिया हे दुजः जुल धाःसा वं नेपाःयात गज्याःगु व्यवहार याइगु जुइ? थ्व झीगु लागिं सरोकारया विषय खः। नेपाःया निगू जःलाखःला देय् दु, चीन ला न्हापांनिसें हे स्थायी समितिया दुजः जुल। आः भारत नं दुजः जुइगु धायेबलय् झीगु लागिं ला लसताया हे खँ खः। तर उगु स्थायी समितिया दुजः पदयात भारतं नेपाःया सन्दर्भय् गय् यानाः प्रयोग याइ, उकिया सवालय् धाःसा झीसं बिचाः मयासें हे मगाः।
नेपालय् अझ नं स्थायी शान्ति मवःनि। शायद ताः ई तक हे वइ मखुनि। छाय्धाःसां माओवादी समस्या समाधान जुइ सातकि हानं मेगु समस्याया रुपय् विकसित जुइत 'मधेशी मुद्दा' तयार दु। मधेशी मुद्दाया लिउने मधेश जक दु लाकि 'मध्य प्रदेश' नं दु, व सुनां नं मउगु मखु। मधेशय् सशस्त्र विद्रोह यानाच्वंपिं फुक्क धइथें नेता कार्यकर्ताया आश्रयस्थल भारत हे खः। गबलय् गबलय् नेपाःलिसे छुं खँय् 'बार्गेनिङ्ग' यायेमाःगु अवस्था वइ, अबलय् अबलय् छ्यलेगु लागिं भारतं मधेश मुद्दायात जीवित याना तइगु निश्चित दु। कन्हय् भारत सुरक्षा परिषद्या स्थायी दुजः नं जुइधुंकाः नेपाःया थुगु मधेश मुद्दां गज्याःगु मोड काइ? मधेशी मुद्दा तच्वया वल धाःसा उकियात शान्त यायेगु लागिं अबलय् संयुक्त राष्ट्र संघ नं सफल जुइ मखु। छाय्धाःसां सुरक्षा परिषद्या भिटो छ्यलेगु अधिकार दुम्ह स्थायी दुजः भारतं नेपालय् राष्ट्र संघयात पलाः हे तयेके बी मखु। नेपाःया अज्याःगु छुं नं मुद्दा राष्ट्र संघय् प्रवेश जक जुल धाःसां नं भारतं उकियात खारेज याना बी। नेपाःया मामिलाय् थः बाहेक मेपिं सुनां नं थी तकं दइ मखु धकाः भारतं अन्तर्राष्ट्रिय रुपं तकं दादागिरी क्यनेगु अवसर प्राप्त याइ ।

छखे नेपाःया अज्याःगु 'विद्रोह' शान्त यायेत राष्ट्र संघ न्ह्यःने वये फइ मखु। मेखे, अज्याःगु हे 'विद्रोह' या मौका कयाः भारतं नेपाःया प्राकृतिक स्रोत लुटे याये फक्व लुटे याइ। भारत नं सुरक्षा परिषद्या स्थायी दुजः जुइसातकि खने दइगु दृश्य सम्भवतः थ्वहे जुइ ।

उकिं अमेरिका थेंज्याःगु देशं भारत थेंज्याःगु देशयात सुरक्षा परिषद्या स्थायी दुजलय् समर्थन याये न्ह्यः भारतं थः जःलाखःला देय्तय् सुरक्षा मामिलाय् गज्याःगु व्यवहार यानाच्वंगु दु, उकिया विषयय् गहन अध्ययन यायेमाःगु आवश्यकता दु। गुगु भारतया कारणं थ्वया फुक्क हे जःलाखःला देशं असुरक्षा महसुस यानाच्वंगु दु, वहे भारतयात सुरक्षा परिषद्या नेता दयेकेगु गुलि तक पाय्छि जुइ? जःलाखःला देय् चीन व पाकिस्तान ला भारतलिसे युद्ध हे यायेधुंकूपिं जुल। बाँकी जःलाखःला मध्ये नं नेपाः, बंगलादेश, श्रीलंका, माल्दिभ्स सुं हे लिसे भारतया स्वापू सकारात्मक मजू। थज्याःगु देशयात सुरक्षा परिषद्या स्थायी दुजः दयेकेबलय् थ्वया जःखः च्वंपिं देशतय्सं थःत अझ असुरक्षित तायेकी। सुरक्षा परिषद्य् भारत दुहां वनेगु धइगु हे थ्वया जःलाखःला देशया असुरक्षा अझ अप्वइगु खः। भारतयात सुरक्षा परिषद्य् यंकेगु स्वार्थय् अमेरिकां खंकाच्वंगु चीन छगू जक खः। तर भारतया नापनापं चीन जक मखु नेपाः, बंगलादेश, श्रीलंका, पाकिस्तान थेंज्याःगु 'भारतपीडित' देय्त नं दु धइगु खँयात अमेरिकां ल्वःमंके मजिउ ।

लिसें भारतं थ्व नं ल्वःमंके मजिउ कि थौं अमेरिकां भारतयात थुलि महत्व बियाच्वंगु धइगु स्वयम् थःगु कारणं मखु। अमेरिकां ला थःगु लागिं समेत खतरा साबित जुया वयाच्वंम्ह चीनयात कमजोर यायेगु लागिं जक भारतयात जग तयाच्वंगु खः। कन्हय् चीनयात कमजोर यायेगु थःगु स्वार्थ पूरा जुइसातकि अमेरिकां भारतयात नं एशियाया मेमेगु देशया शासकतय्त हुतांचा नकाछ्वः थें नका मछ्वइ धाये फइ मखु। अज्याःगु इलय् भारतया न्ह्यःने चा वांन्यायेगु बाहेक मेगु विकल्प नं दइ मखु ।

More Stories Like this