अनिश्चितताया न्हि

- हरि रोका -

सन् १९७७ सं जोन केनेथया अनिश्चितताया युग नांया सपुू पिहांवःगु खः । उगु सफुती न्हापांगु विश्वयुद्ध शुरु जूगुया कारणतय्गु बारे बांलाक्क टिप्पणी यानातःगु दु । वय्कःया धापूकथं न्हापांगु विश्वयुद्धं सामाजिक जीवनय् तःधंगु परिवर्तन हल । शताब्दीयौं ताःहाकःगु राजनीतिक व सामाजिक संस्थात छु ई दुने चुं चुं जूवन । यक्कों खँ न्ह्याबलेंया निितं भङ्ग जूवन । थ्व लराईँ उच्च शासकीय व पूँजीपति वर्गं थःगु धनसम्पत्ति व राजकीय सुरक्षाया ग्यारेन्तिया निितं शुरु याःगु खः ।
तर थ्वहे इलय् समाजवादीत धाःसा थःगु सैद्धान्तिक चिन्तनयात व्यवहारय् कार्यान्वयन यायेमाःगु विश्वासय् दनाच्वंगु खः ।
तर थ्वहे इलय् समाजवादीत धाःसा थःगु सैद्धान्तिक चिन्तनयात व्यवहारय् कार्यान्वयन यायेमाःगु विश्वासय् दनाच्वंगु खः । उिकं अनिश्चितताया युग शुरु जूगु खः ।
खय्तला न्हापांगु विश्वयुद्ध न्ह्यःने खास यानाः सन् १८४८ लिपा अप्वः यानाः फुक्क कुलिनतय्गु सामथ्र्य अप्वयाः वनाच्वंगु खः ।
थःम्हं वा पूर्खां लाकातःगु जमिन व उकी किसानी यायेगु कृषकतय्गु समूहलय् प्रभुत्व म्हो जुयाः वंगु खः ।
इमिगु जीविकोपार्जनया माध्यमत क्रमिकरुपं हिलां वंगु खः । इमिगु प्रभुत्व बच्छि जमिनय् व बच्छि मेमेगु पेशापाखें थें सुं शिक्षण पेशापाखे सुं प्रशासनिक व सुं सैन्यसेवाय् वंगु खः । अर्थात जमिनया उत्पादनय् जक इमिगु पूर्णरुपय् भरपक्ष जुइमफुगु खः । प्रभावशाली व्यापारी जुजुं वनाच्वंगु छुं मनूतनापया सहयात्रा व सम्मेलनं हे कुलिनतय्गु थःगु सामाजिक प्रतिष्ठा व सार्वजनिक प्रभाव कायम यायेगु कुतः यानाच्वंगु दु ।

खासयानाः अबले नं पूर्वी युरोपया कुलिन जमिनदारत बल्लाःगु खः पूँजीवाद व पूँजीपतित निगूगु दर्जाय् दुगु खः ।
पश्चिम युरोप व अमेरिकाय् धाःसा बुलुं पूँजीपतित व आखः ब्वनातःिपं मनूतय्गु प्रभाव विस्तार जुयाच्वंगु खः ।
छाय्धाःसा देशय् उद्योग धन्दाया विस्तार जुयाच्वंगु खः । औद्योगिक मजदुरत अप्वयाः वनाच्वंगु खः ।
संगठित शक्तिया रुपय् दनाच्वंगु खः । बेलायत जर्मनी व प्रुान्सय् ला सांसददुने नं मजदुर प्रतिनिधितय्गु पकड अप्वयाः वनाच्वंगु खः । सन् १९१४ या जःखः आम मनूत सुरक्षित हे खनेदुगु खः ।
तर शासकत थःग जःखः व जःलाखःला मिभंिपं शासकत नाप ग्याना च्वनेमाःगु खः । छम्हय्स्यां मेम्हसित सन्देहया मिखां स्वइगु खः प्रत्येक बिचाः याइ । जःलाखःलां थःगु सीमा क्षेत्रय् मिखा गाडय् यानाच्वंगु दु थःगु शक्ति व सम्पत्तिया द्योतक खः ।
थुज्वःगु मनोदशां ग्रस्त तत्कालिन युरोपेली देशया शासकतय्सं थःथःगु मत मिलय् जूगु शासक दथुइ एकता मालेगु ज्या यात ।
सैनिक सहकार्यया निितं तयार जुल व शत्रु धयातःगु देशया सीमा क्षेत्रय् सेना व ल्वाभः तयेगु यात ।
तत्कालिन जर्मन व मेमेगु पूर्वी युरोपेली देशय् शासकत व सैनिक जनरलत पारिवारिक पृष्ठभूमि व परम्परागत हैसियतया आधारय् नियुक्त जूगु खः ।
गबले परम्परा व पारिवारिक पृष्ठभूमि छुं नं कार्यालय व पद प्रतिष्ठाय् अधिकार तयेगु जुइ अन योग्यताया छुं नं आवश्यकता दैमखु । नत बौद्धिकता मदुगु हे अयोग्यता कथं काइ । थुयालिपा उज्वःिपं मनूतय्गु निितं त्रास जूवनी व स्वाँठ शासकत बौद्धिकतय्त थः स्वयाः यक्को तापाक्क तयेगु कुतः याइ ।
सन् १९१४ या जःखः शासक व सैनिक जनरलतय्गु प्रवृत्ति उज्वःगु खः । न्हापांगु विश्वयुद्ध थुज्वःगु हे दिमाग मदुिपं मनूतय्गु थः सत्ता व शक्तिं पिनेलाइगु खःकि धयागु त्रासया उपजया रुपय् शुरु जूगु खः ।
अबलेया युद्ध गुज्वःगु जुइ धयागु बांलाक्क थुइकेफु । युद्धं गुज्वःगु सामाजिक वा आर्थिक परिवर्तन हइ वा युद्ध थोपरे यायेत शक्तितय्गु वर्गय् गुज्वःगु प्रभाव त्वःतीगु धयागु कथं बिचाः मयाइगु खः ।
न्हापा न्हापा युद्धं तत्कालिन मजदुर वर्गया नेता व कार्यकर्तातय्त तःधंगु पाठ स्यनाब्यूगु दु । छाय्धाःसा अप्वः वहे वर्गया मनूतय्त सामान्य युद्ध कौशल स्यनीगु खः ।
युद्धय् व युद्धय् ब्वति कायेकीगु खः । अप्वः यानाः ईपं हे सीगु खः । मजदुरतय्सं उकिया विरोध यानाः आम हड्ताल यायेगु ख्याच्वः बिल । तर नं युद्धयात पनेमफुत । युद्ध जुयां त्वःतल तर उथल पुथल धाःसा मपं । उपनिवेशी साम्राज्यवाद विरुद्ध आम नेपाःमि जनता संलग्न जूिपं राष्ट्रिय गुथि आन्दोलनत खनेदत । पित्याः गरिबी व युद्धं मुंकूगु दुःखया विरुद्ध मरि व जमिनया नारां आकर्षित यानाः मजदुरवर्गया राज्यसत्ताया निितं रुसय् अक्टुबर क्रान्ति जुल ।
लेलिनया भोल्सेविक पार्टी १९१७ या मार्च महिनातक्क छुं हजार जक दुगु चीधंगु पार्टी खः । न्हय्लां हे छुं लाख मनूत उगु पार्टीइ हिउपाः हयेत ब्वति काल ।
अक्टुबर क्रान्ति व उिकं हःगु तत्कालिन हिउपाःयात बोल्सेलिक कू धाइपिनिगु हुल म्हिगः नं दु थौं नं दु ।
धात्थें धायेगु खःसा क्रान्तिया प्रेरणां हे स्वतन्त्रताया निितं मेमेगु जनतायात बन्द याःगु प्रत्येक लुखाय् थुनेत व स्वतन्त्रता वर्गयात हःपाःब्यूगु खः ।
सामान्यत रसियन अक्टुबर क्रान्ति सन् १९०४ सं युरोपया कुलिनतय्सं विश्वयुद्ध मयाःगु खःसा रसियन जार रुसी जनतायात युद्धय् होमय् यायेत थाकूगु दु । पूँजीवादी भूमण्डलीकरणनाप स्वानाच्वंगु नेपालं नं छुं राजनीतिक त्वाथः गये धुंकूगु दु । सामन्ती शाही शासनया अन्त्य जूगु नं निदँ मयाये धुंकल । तर नं पुलांगु युरोपय् थें कुलिनतन्त्रया फोहरगु किपाः नेपाली राजनीतिइ ख्वातूगु खसुं त्वपुयाः तःथें खनेदु ।

राजनीतिया तब्यागु लँ अबरुद्ध जूगु दु । व आः छु जुइ धयागु अनुमान यायेत नापं थाकु । १९१७ या रुसया प्रेुबरी क्रान्ति सन् २००६ या नेपालय् सम्पन्न जूगु जनउभारयुक्त जनआन्दोलन उपलब्ध याःगुकथं शान्ति व संविधानया लँ अबरुद्ध यायेगु कुतः जुयाच्वंगु खनेदु ।
थुिकं ग्यानापूगु अनिश्चितता खनेदयाच्वंगु दु । गुज्वःगु जुइ निकास गथे पार जुइ नेपाली संक्रमणकाल राज्यया अग्रगामी न्हूगु रुपान्तरणनापं न्ह्यःने वनीला वा पश्चगामी लँ क्वछिइत युद्ध ब्वनीला लक्षणत बांलाः मजू ।
तत्कालिन युरोपया जर्मन हंगेरियन साम्राज्यया थें भारतीय संस्थापन पक्ष नेपाली राजनीतिया नसा नसाय् ब्वांय् वनेत स्वयाच्वंगु दु ।
संसदीय दलया राजनीतिज्ञत पूर्वी युरोपया तत्कालिन भारदारत थें सुविधाविनाया कुलिनतन्त्र लादय् हे यायेगु दाउ मालाच्वंगु दु । नेपाली सेनाया संरचना व सोचाइ परम्परागत सोच स्वयाः पाःगु खनेमदु । राजनीतिक रणनीति व कार्यनीति कन्थ यायेगु विषय मखु ।
उकियात ईकथं ल्वयेक गथे दयेकेगु धयागु खँ शीप कलाय् देतनी । यदि थथे मजुल धाःसा दुर्घटना निश्चित दु ।

More Stories Like this