नेपाल संवत् हे छाय् माल ?

बुद्धाचार्य शाक्य

नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत् जक मखु नेपाल समुदाय अर्थात शुद्ध नेपाली सकलसिगु नामं चले जुयाच्वंगु मंकाःगु संवत् खः । थुज्वःगु राष्ट्र व जनतायागु संवत् क्वःथलेगु खस ब्राम्हणतय्सं कुतः यानवःगु यक्व दँ दत । थ्व हे कथं नेपाल संवतयात नेवार संवत् व नेवारी संवत् धकाः धायेगु व धायेकेगु यानाच्वन । थ्व संवत् जातयागु मखु राष्ट्रयागु खः ।

नेपाल संवतयात न्हंकेगु कुतः याःपिंसं विक्रम संवतयात छ्यलाहल । भारतय् न्हना वनाच्वंगु विक्रम संवत् न्ययाः छ्यलाः च्वंपिंसं नेपालया राष्ट्रिय संवत् धयाच्वन । उमित थ्व हे न्ह्यसः न्यनाच्वना- भारतयाके न्यय् कयाः ज्वनावःगु विक्रम संवत् राष्ट्रिय संवत् खः कि नेपाल राष्ट्र व जनताया नामं चले जुयाच्वंगु संवत् राष्ट्रिय संवत् खः ? थुगु न्ह्यसःया लिसः बीफुला ? नेपाल संवत् ज्याख्यलय् मदु धायेकेगु दुसाहस थौंया पंचाङ्ग निर्णय समितिपाखें नं जुयाच्वन । थुकिया दसि नेपालया जातिं माने याना वयाच्वंगु थीथी नखःचखःयात ल्वाकःब्वाकः यायेगु, राशी, नक्षत्र, घडी, पला व विपलायागु ल्याखं तिथि दयेके फुपिंसं गते व वारयात नं तूत धायेगु व निन्हु क्यंगु धायेगु छाय् मयात ? न्हिच्छिया छन्हु धायेगु कथं नखःचखः नं छन्हुया ल्याखं हे क्वःछी माःगु खः। थ्व छाय् मजुल ? थुकियागु लिसः पंचाङ्ग निर्णय समितियाके दु ला ? गते व बार तूत वा निन्हु क्यंगु याये मफुसा उपिं छुकिया ज्योतिष ?

नेपाल व नेपाली जनताया मंकाःगु राष्ट्रिय संवतयात क्वःथलेगु निंतिं नखःचखः नाप ल्वाकःब्वाकः यानाच्वन । पिनें न्यय् कयाहःगु संस्कृतियात छाय् मयात ? विक्रम संवत् छ्यले न्ह्यः तक स्वदँय् छक्वः झिंस्वलायागु तलब नयाच्वंपिं नेपालीतयत न्ह्याबलें दच्छिया झिंनिलायागु जक तलब नकेगु यात ।

विक्रम संवत् धयागु भारतया उज्जेनयाम्ह जुजु विक्रम सेनं थःगु नामं चले याःगु खः । विक्रमादित्य धकाः नं धाइम्ह विक्रम सेनं थःगु नां चले यायेगु निंतिं थ्व संवत् छ्यःगु खः । पूर्व दिशाय् लाःगु न्हापांगु चन्द्रमा दर्शन व शुक्र नगु बिनावनीगु ख्वाउँगु फुनाः क्वचाया वइगु न्हि कुन्हु विक्रम संवतया न्हूगु न्हि जुइगु धयातःगु दु । उगु संवतयात भारतया ब्रम्हुतय्सं माने यात धाःसा लिपा खस ब्रम्हूतय् नं जुजुयात लय्तायेकाः लबः कयाच्वनेगु कथं माने यायेगु यात । थ्व संवत् भारतय् हे छ्यलेगु त्वःताहल । अथे खःसां नं नेपालया खस ब्रम्हुतय्सं नेपालया राष्ट्रिय संवत् धकाः मछाः मजुसे धयाच्वन । उलि जक मखु विक्रमादित्य जुजु नेपालय् वयाः शासन याःगु व नेपालयाम्ह हे जुजु विक्रमादित्यं चले याःगु धकाः फय्गं वंशावली व इतिहास नं च्वयावन । विक्रम संवत् १३५ दँया इलय् थुकिं ज्या मब्यूगु जुसेंलि सौरमास व चन्द्रमास कथं मेषया न्हापांगु न्हि संवत् हिली । थ्वयात हे विक्रम सेनं थःगु नामं संवत् दयेकल । थ्वयातं न्हापा सौर संवत् जक धाइगु जुल ।

लिच्छवि जुजु राघवदेवया इलंनिसें चले जूगु नेपाल संवत् खःसां नं पृथ्वीनारायण शाहं नेपालया जुजु जुइधुंकाः शक संवतयात मान्यता बिल । थुकिया दसि शक संवत् १६९० यागु पृथ्वीनारायण शाहयागु टकमरीं बियाच्वंगु दु । नेपालय् विक्रम संवत् १९४८ यागु पृथ्वी वीरविक्रम शाहयागु ध्यवा खः । थ्व हे जुजुया लुँ व वहयागु दां शक संवत् १८३३ यागु नं दु ।

इतिहासविद् भूवनलाल प्रधानया धापू कथं शक संवत् १८२५ व विक्रम संवत् १९६० या दँय् राणा प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेरं गतेयागु सौरमासकथं विक्रम सवत् छ्यलेगु यात । जुजु त्रिभूवनया राज्यारोहणया इलय् पिकाःगु ध्यवाय् विक्रम संवत् छ्यल ।

इतिहासकारतय्गु धापू कथं नेपाःयाम्ह न्हापांम्ह अराष्ट्रिय तत्व राणा प्रधानमन्त्री वीरशम्शेर खः । थुम्ह प्रधानमन्त्री भारतमुखि जक मखु कि भारतं थन वःपिं खस ब्रम्हुतय्गु सुझाव कयाः शासन याइम्ह मनू नं खः । व हे ब्रम्हूतय्गु खँ न्यना विक्रम संवत् १९४८ निसें थ्व हे साल तयाः ध्यबा छापे याकल । थ्वयां लिपा देवशम्शेर प्रधानमन्त्री जुल । थ्वयात कुनाः प्रधानमन्त्री जूम्ह चन्द्रशम्शेरं नेपाल संवत्यात सरकारं मान्यता मबीगु यात ।

नेपालं भारतयागु विक्रम संवत् छ्यले धुंकाः नेपाल संवत् व शक संवतयात तंकेगु कुतः यात । राणा शासन क्वःदलेवं नेपाल संवत्, शक संवत् कियातःगु ल्वहँपौ खुइकेगु, तछ्यायेगु व स्यंकेगु ज्या तक नं यात । नेपाःयागु पौराणिकता, ऐतिहासिकता व प्राचीनपहः न्हन धाःसा थः हे थकालि जुइदइगु तायेकाः उज्वःगु ज्या याकल । अथे हे नेपालभाषां च्वयातःगु वंशावली, इतिहास व ग्रन्थ मिं नकाः छ्वयेकाब्यूगु इलय् ब्यलय्या घटनां क्यनातःगु दु । थ्वया नापं ऐतिहासिक ग्रन्थ गर्भय् तल कि धर्म लाइ धाईपिंसं नं नेपाःयागु इतिहास व वंशावली नं बँय् हे स्वथनेगु याकल, गुकिं यानाः नेपाल संवत् नाप स्वानाच्वंगु अनेक खँ न्हनावन । थुकिं नेपाल संवत्यात महीपिंत जक ग्वहालि बिल ।

नेपालय् विक्रम संवत् छ्यलेगु हाथ्या यापिं खस ब्रम्हुत व हिन्दूस्थानीत थन न्हापा शरण वःपिं व उमिं सन्तानत जक हे खः । धर्मनिरपेक्षता व सहिष्णुता ब्वलनाच्वंगु नेपालय् हिन्दू राज्य धायेगु व यायेगु तातुनाच्वंपिंसं विक्रम संवत् हे नेपाःया राष्ट्रिय संवत् खः धकाः सः थ्वयेकाच्वन । थःत नेपाली धकाः धायेकाः नं नेपाल व नेपाली जनताप्रति आस्था मदुपिं गब्ले गब्ले सत्ताय् वइ, अब्ले अब्ले नेपाःयागु राष्ट्रियताया अंगः व थी दक्व तछ्यानाच्वन । नेपाली जनतायात भारतमुखी संस्कारय् भले यानाः नेपाःयात हिन्दु मात्रयागु जक धायेगु नं यानाच्वन । नेपाःयागु ऐतिहासिक नखःचखः न्हंका छ्वयेगु व हिन्दूस्थानया संस्कारयात जक ब्वलंकेगु स्वयाच्वन । नेपाल व नेपालीतय्गु संस्कृति, संस्कार व परम्परायात न्हंकाः भारतया च्यःबुद्धितय्सं थः च्यः जुयाः नं मगानाः सकसितं च्यः यायेगु कुतः यानाच्वन ।

नेपाल व नेपाली जनता स्वतन्त्र सार्वभौमसत्ता सम्पन्नपिं खः धइगु जूसा विक्रम संवत् मखु नेपाल संवत् हे छ्यलेमाःगु खः । तर च्यःबुद्धितय्सं नेपाःयात भारतय् प्यपुंकेगु कुतःयात माने यायेगु कथं थन विक्रम संवतयात राष्ट्रिय संवत् धयाच्वन । छु थ्व नेपाल व नेपाली जनतायात ल्वःगु खँ खः ला ? थन नेपालय् विक्रम संवत् छ्यलेगु हाथ्या यानाच्वंपिं हे खनेदयेक नेपाःयागु आन्तरिक झ्वाकलय् लाकाच्वंपिं जुल । नेपाल संवतयात न्हंकाछ्वयेगु कुतः यानाच्वंपिं नं थुपिं हे जुल । नेपाःयात पराधिन मखु, स्वाधिन यायेमाःगु दु । भारतयागु संस्कृति परम्परा व नखःचखः मखु, थःगु हे जक छ्यलेमाःगु दु । थःगु तुतिइ थः हे दने मसयेकं सुनांनं थःत माने याइमखु । विक्रम संवत्यात राष्ट्रिय संवत् याःसां नं ज्यू धयाजूपिं भारतय् वा वलकि नेपालय् कुसां कुइमाः धाईपिं जक खः । नेपालय् वा वःसा नेपालय् हे कुसां कुइमाः धाईपिं मखु ।

विक्रम संवतयात नेपाःया राष्ट्रिय संवत् यायेमाः धाइपिनिगु छगू धापू दु- नेपाल संवतयात छ्यल धाःसा तराईवासीतय्सं लक्ष्मण संवत् व उत्तरवासीतय्सं ल्होसार संवत् छ्यलेमाः धाइ । थ्व विक्रम संवतयात नेपाःया राष्ट्रिय संवत् धाइपिनिगु राष्ट्रघाती भावना खः । नेपाल संवत् हे छ्यलेमाःगु खँयात ध्याकुनय् वांछ्वयेगु कुनियत थुकी खनेदु । तराइलय् लक्ष्मण संवत् छ्यलेमाः धाईपिं भारतीय मूलयापिं खः । उमिसं विक्रम संवत् माने मयाः । अथे हे ल्होसार संवत् छय्लेमाः धाईपिं सँदेया कूलपिं खः । उमिसं विक्रम संवत् माने मयाः । उकिं नेपाल संवत हे सकल नेपाःमितय् मंकाः संवत् जुल । नेपाल देशीय संवत नेपालिक संवत्, नेपाली संवत्, श्री संवत् धकाः सकसिनं माने यानाच्वंगु दु । थ्व खँयात उत्तर व दक्षिणय् च्वनाच्वंपिं दक्वसिनं माने यानाच्वंगु दु । नेपाल संवतयात नेवाःतय्गु जक धाइपिनिगु ग्याःचिकु पहःगु खँ न्यन धाःसा उमिसं थौं वयाःलि नेपाल संवत् धइगु नेवारी संवत् नं धाल ।

नेपालय् न्ह्याम्ह न्ह्यागु हे थासं वयाच्वंपिं छाय् मजुइमा उमिसं नेपाली जुयाः म्वायेगु खःसा नेपाल संवत् हे छ्यलेमाः । मखुसा इमिसं थःत नेपाली धायेगु थाय् हे मदु । नेपाल व नेपाली जनताया निंतिं नेपाल संवत् माःगु हुनि थ्व हे खः ।


साभार : ''नेपालसंवत् व शंखधर साख्वा:'' पौ ल्या: ११२, ११३ व ११४ ।

More Stories Like this