तःमुँज्यां दयेकूगु इतिहास

- उदेन न्हूसाय्मि

इतिहास धइगु च्वयेगु विषय मखु । इतिहास च्वये धयां सुनां फइ नं मखु सम्भव नं जुइमखु । इतिहास छगू अज्याःगु विषय खः गुगु स्वतः निर्माण जुइ । छुं नं ज्याझ्वः इतिहास निर्माणया निंतिं धकाः ग्वसाः ग्वइमखु । तर परिस्थितिं अज्याःगु ज्याझ्वःया इतिहास निर्माण यानाबी ।

थज्याःगु हे इतिहास निर्माण जुयाबिउगु दु नेवाः देय् दबूया छुं न्हि धनकुटाय् क्वचाःगु न्याक्वःगु तःमुँज्या । वंगु चिल्लागा दशमि शनिवाः व एकादशि आइतवाः (चैत्र ८ व ९) निन्हु यंकं जूगु तःमुज्यां अज्याःगु आपालं इतिहासत च्वयेत ताःलाःगु दु ।

दकलय् न्हापां ला थुगु तःमुँज्या स्वनिगलं पिने जूगु हे छगू इतिहास जुल । वया लिपा दकलय् न्हापां स्वनिगलं पिने जूगु तःमुँज्यां नेवाःतय् राष्ट्रिय संगठन नेवाः देय् दबूया न्हूगु ज्यासना पुचःया नेतृत्वय् स्वनिगः पिनेयाम्ह भाजु नरेश ताम्राकारयात नायः पदय् ल्ययाः मेगु छगू इतिहास च्वःगु दु ।

इतिहासया हे खँ ल्हायेगु खःसा प्यक्वः तक देय् दबूया तःमुँज्या स्वनिगलय् जुइ धुंकूगु दु । तर प्रचार प्रसारया ल्याखय् धनकुटा तःमुँज्यां उकियात किचलय् लाकाबिउगु दु । पूर्वांचलय् जूगु देय् दबूया न्याक्वःगु तःमुँज्याया प्रचार प्रसार इटहरी बजारय् दयेकातःगु ध्वाखां शुरु जुइ । इटहरीया बजाः धुंकाः धरानया मू सतकय् स्वःस्वःथाय् न्याक्वःगु तःमुँज्याय् ब्वति कायेत झापिं सकल पाहांपिंत लसकुस यानातःगु तूल यखाया तःगु खनेदइ ।

धरानं थ्यंमथ्यं ५५ किलोमीटरया यात्रा लिपा न्याक्वःगु तःमुँज्यास्थल पूर्वांचलया रमणीय थाय् धनकुटा थ्यंबलय् अनया लकस तसकं स्वयेबहजू । तःमुँज्या स्वयां छन्हु न्ह्यःवं निसें हे छेँखा पतिकं लसकुस घः व देय् दबूया ध्वाँचं छाय्पियातःगु खनेदुबलय् अपाय्मछि हाकःगु यात्रां त्यानु चाःगु नं ल्वःमंकाबिल । सतकय् जक मखु छेँ पसः सिमा यातायातया साधनय् तकं देय् दबूया ध्वाँय् तूल थाय् थासय् तिकातःगु दु । पम्पलेट व भित्तेलेखनपाखें नं न्याक्वःगु तःमुँज्याया प्रचार प्रसार गुलि जू धइगु अःपुक अनुमान यायेछिं ।

तःमुँज्या छन्हु न्ह्यः मोटरसाइकल र्याली व सुकुन्दा र्यालीं नं थुगु तःमुँज्याया इतिहासय् मेगु छगू तँसा तनाबिउगु दु । थन झथाय् न्हूदँया इलय् ग्वसाः ग्वइगु सुकुन्दा र्यालीइ तकं उलि मनू ममुं तर अन उगु र्यालीइ तःमुँज्याय् ब्वति काःवःपिं जक मखु स्थानीयतय्गु नं यानाः खुसलं मल्याक सहभागि दत ।

अथे हे तःमुँज्याया न्ह्यःया सांस्कृतिक जुलुस नं ऐतिहासिक हे जुल । स्वनिगलं पिने नं थुलि उत्साहपूर्वक सहभागिता दुगु शायद थ्व हे न्हापांखुसी जुइ । प्यद्वलं मल्याक सहभागिता सांस्कृतिक जुलुसय् तःमुँज्याया प्रतिनिधि ग्वसाः खलः, व्यवस्थापन पुचः, ग्वाहालिमि जक मखु धनकुटाया स्थानीय वासिन्दा सकसिनं बजाः हे ठप्प यानाः ब्वति काःगु खः । अझ जुलुसय् छेँखापतिकं सकसिनं अनिवार्य ब्वति कायेत इनाप याःगु जुयाच्वन तर छेँय् छम्ह मनूयात त्वःता । व छाय् धायेबलय् जुलुसयात ताय् स्वां ह्वलाः लसकुस यायेत ।

ऐतिहासिकतां जाःगु थुगु तःमुँज्याया मेगु तँसा खः थुकिया उलेज्या । दकलय् न्हापांखुसी नेवाःतय् राष्ट्रिय सम्मेलनया उलेज्या नेपाः सरकार प्रमुखपाखें जूगु खः । सरकार प्रमुखं उलेज्या याःगुलिं जक ऐतिहासिक जूगु मखसे उलेज्याझ्वलय् खनेदुगु जनसहभागिता नं खः । उलेज्याझ्वलय् स्थानीय व प्रतिनिधित च्वनेगु थाय् मदयाः पिने तकं च्वनेत बाध्य जुइमाल ।

नेवाः देय् दबूया न्याक्वःगु तःमुँज्याया ऐतिहासिकता थुलिं जक नं क्वचाःगु धाःसा अवश्यं मखु । ऐतिहासिकताया दथुइ क्वचाःगु थुगु तःमुँज्या प्रत्येक सहभागितय्गु निंतिं नं अवस्मरणीय जुयाबिउगु दु । छाय्धाःसां थुगु तँमुज्या बन्द व कफर्यूया दथुइ जुयाबिल ।

तःमुँज्याय् ब्वति कायेगु झ्वलय् शुक्रवाः निसें धरानय् लिम्बुवानतय् अनिश्चितकालीन बन्दं यानाः प्रतिनिधित आइतवाः सुथसिया ३-४ ताः इलय् तिनि धनकुटाय् थ्यंकेगु ज्या जुल । छखे धरान बन्दया कारणं प्रतिनिधित थ्यंकः वयेगु लिबात सा मेखे धनकुटाय् नं वासिएल व युथफोस्र दथुया द्वन्दया कारणं अनया वातावरण शुक्रवाः निसें हे तनावपूर्ण जुयाबिल ।

तनावपूर्ण राजनीतिक लकसया दुने गणतन्त्र नेपाःया न्हापांम्ह प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालं नेवाः देय् दबूया न्याक्वःगु तःमुँज्याया उलेज्या यानादिल । तःमुँज्याया झ्वलय् नेवाः देय् दबूया सल्लाहकार लिसें भाषा आन्दोलनया न्ह्यलुवा पद्मरत्न तुलाधर, नेपालभाषा खलः हेटौंडाया रुद्रहरी जोशी, पाल्पाया छत्रराज शाक्य व धनकुटाया रामनारायण श्रेष्ठिपंत हनेगु ज्या जुल ।

उलेज्याझ्वः क्वचायेकाः शुरु जूगु बन्द सत्र न्ह्याःगु छघौत्याति लिपा वाईसिएल व युथफोस्रया ल्वापु झन तच्व । स्थानीय प्रशासनं कफर्यू आदेश जारी यानाबिल । प्रतिनिधितय् पाखें न्ह्यसः तय्गु ज्या जुयाच्वंगु इलय् कफर्यू आदेश जारी जुइवं अन्ततः बन्द सत्रयात दथुइ तुं दिकेमाल ।

न्हापांगु न्हि कफर्यूया कारणं स्थगित जुइवं सकलें प्रतिनिधित निन्हुया न्हि नं संचालन जुइगु खः वा मखु धइगु द्विविधाय् लात । तर स्थानीय प्रशासनलिसे सहमति यानाः निन्हुया न्हि कफर्यूया घेरा दुने नं शान्त वातावरणय् बन्द सत्र बांलाक हे न्ह्यात । अय्नं सकसिगुं नुगलय् धाःसा ग्याःचिकु ब्वलना हे च्वन कि पिनेया स्थितिं यानाः गबलय् छु जुइगु खः ।

तर निन्हुया न्हि ब्वलनाच्वंगु राजनीतिक अस्थिरताया छुं पंगः मवयेक क्वचाःसां प्राकृतिक लकसं धाःसा साथ मबिल । निन्हुया न्हिया अन्त्यय् थ्यंकाः तसकं वा वल । थुकिया लिच्वः न्हूगु ज्यासना पुचःया ल्ययेगु व नेवाः भ्वय्यात लात ।

लिसें न्हूगु ज्यासना पुचः ल्ययेगु निंतिं नं तसकं चःति हायेके माल । कारण छगू पदय् तःम्हेसिया उम्मेदवारी । खय्तला थ्व छगू कथं प्रजातान्त्रिक अभ्यास खः । तर ल्यज्याय् नं न्ह्यइपुसे च्वंगु खँ छु धाःसां नायः लिसें ल्यज्या जुइमाःगु दक्वं पदय् सहमति यानाः उम्मेदवारतय्सं नां लित कायेगु ज्या जुल । तर दुजलय् धाःसा अन्तिम इलय् तकं सहमतिया वातावरण तयार मजुइवं उम्मेदवारतय् दथुइ हे ल्यज्या यानाः दुजः ल्ययेगु ज्या पूवंके माल गुकिया कारणं ल्यज्या क्वचाः बलय् थ्यंमथ्य सुथसिया प्यताः ई जुल ।

थुगुसीया तःमुँज्या मेगु छगू कारणं नं ऐतिहासिक जुल । पदाधिकारीतय् दथुइ ब्वलंगु विवादं यानाः तःमुँज्याया न्हापांगु न्हिकुन्हु न्ह्यब्वयेमाःगु छ्याँजे व दांभिरंया प्रतिवेदन निन्हुकुन्हु अन्तिम इलय् जक न्ह्यब्वयेगु ज्या जुल । थुकिं यानाः प्रतिनिधितय्त न्ह्यसः तकं तयेगु ह्वःताः चूमलात ।

अथे हे मेगु छता खँ छु धाःसां तःमुँज्यास्थल व प्रतिनिधितय्त च्वनेगु व्यवस्था यानातःगु थाय् झण्डै एक डेढ घण्टा वनेमायेक तापाःगु थासय् लाः । थुकिं यानाः तःमुँज्याय् छु गथे जुयाच्वन धइगु खँ प्रतिनिधितय्सं बांलाक मसिल । प्रतिनिधियात जक थुलि तापाक च्वनेगु व्यवस्था यानातःगु मखसे स्वयं देय् दबूया गुलिखे तत्कालिन पदाधिकारीत, सल्लाहकार, संरक्षकयात तकं तापाक च्वनेगु व्यवस्था याःगु खः ।

दकलय् लिपा कफर्यू, बन्द, असहज राजनीतिक परिस्थिति देय् दबू दुने ब्वलंगु विवादया दथुइ नं न्याक्वःगु तःमुँज्यां छगू न्हूगु इतिहास दयेकांतुं त्वःतल ।

More Stories Like this