मोहनिया चुपिघाट व भाई फुटे गवारं लुटेया बाखं

- पदम श्रेष्ठ -

प्रत्येक देँय् वइगु येँया पुन्हिं नेवाः राज्य नेपाल मण्डल लुटयाःगु लुमन्ति बिसे प्रत्येक वर्षया मोहिनं भाइ फुटे गवार लुटेूया इतिहासयात थनी ।

भारतया चितौडं वःम्ह गोर्खाली मगर राज्यय् कब्जाय् काःम्ह जुजु पृथ्वी नारायण शाहनं इन्द्रजात्राया रमझमय् न्ह्याइपुकाः च्वंपिं जुजु जनता प्रति युद्धया नियम अःपूकः विना सुचं विना घोषणा प्यख्यरं नाकावन्दी यानाः हनुमानध्वाखाया राजगद्दीइ च्वनेत ताःलात । अथ्यहे मोहनिया प्यन्हु खुन्हु ख्वपया हलुमानघाट खुसिइ जुजु घोषणा यायेत ठिक यानातःम्ह जुजु रणजित मल्लया जेठाम्ह काय् वीरनारायण सिंहयात चुपिया घरापय् लाकाः स्याःगु खः पृथ्वी नारायण शाहया बौ नरभूपाल शाह नं ।
स्वनिगःया प्राकृतिक सांस्कृतिक धार्मिक व राजनीतिक यानाः अनेक कथंया ऐतिहासिक जात्रा पर्व चौथिनिसें मानय् याइगु हलुमान घाटया चुपिघाटय् लगय् जुइगु मेला वहे पृथ्वीनारायण शाहया बौ वंशज नरभूपाल शाहया कुकृत्ययात ब्वहब्यु ब्युं म्वल्हुइगु पर्व खः ।

चुपीघाट व शाहवंशीय् षडयन्त्रः जुजु रणजित मल्लया विवाहित लानि जयलक्ष्मी पाखेंया काय् वीर नरिसंह व मथ्याःम्ह मनमैंजुपाखें देवेन्द्र सिंह मनीरथ सिंह घन सिंह उपेन्द्र सिंह अवदूत सिंह लक्ष्मी नरसिह व जयनारायण सहित च्याम्ह काय्पिं दुगु खः । हःम्ह व व्याहाः यानाः हःम्ह लानिया दथ्वी थःथःगु काय्यात जूजु दयेकेगु विवाद जुया च्वंगु खँ सीका गौर्खाया शासक नरभूपाल शाहनं रणजित मल्लया व्याहाः यानाः हःम्ह पाखेंया राजकुमारी वीरनरिसंह नाप पृथ्वीनारायण शाहयात मित दयेकल ।
मितया धर्म साथित्व निर्वाह यायेगु थः दाजु किजा स्वयां सत्तिक्कया स्वापू स्थापित यानाः हरेक दुःखय् नापं जुइगु खः । तर नरभूपाल शाहनं पृथ्वीनारायण याहे मित वीरनरिसंहयात स्यायेगु ग्वसाः ग्वल । कला संस्कृति सम्पन्न नेवाः राज्य नेपाल मण्डलयात थःगु ल्हातय् कायेत नरभूपाल शाहया निर्देशनय् सरदार रामकृष्ण कुंवरं धाःसा ल्याइते पाखेया च्याम्ह राजकुमारयात जुजु जुइत घ्वानाच्वन । भाई फुटे गवारं लुटे या उखानयात चरितार्थ याया गोप्य मन्त्रणाकथं छन्हु रामकृष्ण कुवंरया षडयन्त्रकथं ल्याइते व व्याहित पाखेया निम्ह राजकुमारपिन्त चुपिघाटय् म्वःल्हू वनेत राजि याकल ।
ग्वसाः कथं अवदूत सिंह सहित च्याम्ह दाजुकिजापिसं चुपिघाटय् वीर नरिसंहयात यौसिंख्यः स्थित चुपिघाटय् वीर नरिसंहयात दकले न्हापां निंन्हुइत उक्सय् यायेवं वसः त्वःताः खुसिइ तिन्हुल । खुसिइ न्हापाहे वयातःगु चुपिया धरापय् लानाः सित । थ्व खँ रणजित मल्लया न्ह्याय्पनय् थ्यन वयागु होस तनाः वेँय थें जूवन । तत्काल खुसिइ मायेके बलय् खुसिइ चुपित उखें थुखें घस्वाका तया तःगु लुल ।

जुजुया बुराया इलय् सहारा व उत्तराधिकारीया षडयन्त्रमूलक रुपं सीवं लुमन्तिकथं प्रत्येक मोहनिया चौथि खुन्हु निसे चुपिघाटय् शाह वंशीय् कुकृत्यया कुंखिसे ख्वपयापिं मनूतय्सं म्हुतु ल्हाइगु मेला जुल । थ्वहे इलंनिसें देशकर्मी जनता याइगु कथन विकास जूवन । पिनेयापिन्त विश्वास यायेमते थुपिं स्वंगू फुटे जुइ थुकिया अर्थ न्हापां नयेहेमखन धाःगु जागीर फ्वनी लिपा न्हाय्पं पुयाः छेँ कुचा कुचा यानावी ।

गुगु सत्ययात जनस्तरं आत्मसात याःसां न। राज्य सत्ताय् दुपिंसं नेतृत्वत पाखें आत्मसात मयायेवं वीर नारायणया हत्या थःहे मितवौ रणजित मल्लयात गोलीं कयेकाः लिपानं ख्वपया राज्य सत्ता भःगु ल्हातय् कायेत ताः लात । तर किपूयाःपिं वीर योद्धापिसं थःगु अस्तित्व रक्षाया नितिं स्वक्वः स्वक्वः तक्क युद्धं बुकूसां नं थःगु दाजु किजायात पासा मविसे तमासां स्वया बिल । थःगु हे थःहे खलकं च्याकाः खरानीया पि पनेगुइ ।

रणजित मल्लया ल्याइते पाखेंया च्याम्ह काय्पिसं थःहे दाजु वीरनारायणया हत्या याकाः कतः पाखें राजसुख दैगु आसय् उगु हत्याय् पासा व्यूगु खः । तर उगु कुकृत्यया ड्रामा भोगय्याना च्वंम्ह पृथ्वीनारायण शाहनं नेपाल राज्य थःगु ल्हातय् वयेवं ककनीइ छगू विशाल भ्वय् नकेगु ग्वसाः ग्वयाः दुपिं च्याम्ह मनूतय्गु छ्यों लै चायेथे चानाव्यू धकाः उजंबिलाः स्यानाविल ।

पृथ्वीनारायण शाहनं च्याम्ह किजापिं रणजित मल्लया काय्पिनिगु हत्या यायेन्ह्यः धाःगु खः । थुकिया नितिं थः दाजु छगू हे हिया नातायात ला करपिनिगु ल्हातं स्याके फुम्हय्स्यां झीत छु त्वःतीला अले उिकं थुपिं भात्यतय्गु छ्यों लै पाले थें पालाः ककनीया डाडां कुर्काव्यु ।

More Stories Like this