भिक्षु जीवन व राजनीति - २



- भिक्षु आनन्द -
विधायक व्यवस्थापिका लिसे संबिधानसभा

धर्मया मूल उद्देश्य मनूया मानसिक-सुख आध्यात्मिक-विकास लिसे दुःख समस्या पाखें मुक्त निर्वाण अवस्थालिसे एकायन मार्गयारुपं स्वानाच्वंगु दु । जीवन व जगत् सांसारिक मोह व बन्धनपाखें छुटय् जुइगु आधारयारुपं मनुखं धर्मयात कःघाःगु खनेदु । तर धर्मया संस्थागत विकासया झ्वलय् देशीय क्षेत्रीय भूगोलीय जातीय वर्गीय अनन्यता नं ग्रहण याःगु खनेदु । केवल आध्यात्मवाद आदर्शवाद विज्ञानवाद परमार्थ-दर्शनया रुपं जक मजुसे ई सापेक्ष भौगोलिक म्हसीकालिसे उगु उगु देय् व क्षेत्रया फय् लः जातीय भेषभुषा कला संस्कृति आर्थिक सामाजिक राजनैतिक म्हसीका व जीवन शैलीयारुपं पलिस्था जुयावन ।

धर्म अध्यात्म व मोक्षया अलावा मनूया न्हियान्हिथंया जीवनशैली व उठ्बस नापं जूवन । धर्मया प्रचारलिसे संस्कृति सभ्यता कला भाषा शिष्टाचारयुक्त जीवनपद्धतिया विकास जुल । मनूया प्रत्येक बोलिइ धर्मया प्रभाव लाःवन । बांमलाःम्ह मनूयात बोलचालय् अधर्मी पापी असभ्य धइगु शब्द नापं छ्यलेगु यानाहल । थुकथं धर्म मनूया हि ला लिसे धिसिलाःगु स्वापू तःगु खनेदु ।

धर्मबिना थौं मनू जीवन - म्वायेत थाकूगु महशूस याइ । मनू आर्थिक लिसे भौतिकरुपं सुविधा सम्पन्न जीवन हंसां नं धार्मिक - महत्वयात नं उलि हे थाय् ब्यूगु खनेदु । थुकथं छु नं देशय् धार्मिक व्यक्ति वा संस्था राजनैतिक मामिलाय् सकि्रय जूगुया ल्यूने थःगु मौलिक उद्देश्यपाखें लिचीलेगु स्वयाः नं राष्ट्रियता धर्म व संस्कृति जातिगत जीवन पद्धति व अस्तित्वया मुद्दा उकियादुने सुलाच्वंगु दु ।

नेपालय् वंगु पचासौं दँनिसें धर्मनिरपेक्षताया सवाल हनाच्वंगु दु व जातिगत भाषागत क्षेत्रगत वर्गीय मुद्दा नं खः । बौद्ध संघ-संस्था इलय् ब्यलय् धर्म निरपेक्षताया सवाल ल्ह्वंसें राज्यशक्ति विरुद्ध जुलुस नारा विरोध ज्याझ्वः यायेगुया ल्यूने बौद्धत थःगु धर्मयात हिन्दुधर्मया तुलनाय् राष्ट्रिय - मान्यता कानूनी - मान्यता समानात्मताया व्यवहार सुनिश्चित यायेगु नितिं हे खः ।

जब छु नं धर्म सम्बन्धित देशय् स्वतन्त्रता पूर्वक अभ्यास यायेगुपाखें विचत - परिस्थिति फयेमालाच्वंगु दु तब उगु धर्मया अनुयायीतय्सं थःगु धर्मया अस्तित्वया ल्वापु ल्वायेमाली । नेपाःया इतिहासय् इलय् ब्यलय् स्वदेशी लिसे विदेशी संकटपाखें ताःपाकेत धार्मिक व्यक्तितय्सं उल्लेखनीय भूमिका म्हिता वयाच्वंगु दु ।

७ औं शताब्दीपाखे शंकराचार्यया आक्रमण व विध्वंश १३ औं शताब्दीइ बंगालया समसुद्दीन तुगलुकया आक्रमण १८ औं शताब्दीइ पृथ्वीनारायाण शाहया आक्रमण रणबहादुर शाहया धार्मिक उत्पात जंग बहादुरया अत्याचार राणाशासनय् हिन्दूधर्मया ज्यादती व बुद्ध धर्मया दमन - शोषण भिक्षुपिनिगु देश निकाला पाचायतकालय् पोखराय् शान्तिस्तूपया विनाश लुम्बिनीइ जापानी भिक्षुया षड्यन्त्रपूर्ण हत्या आदि घटनाक्रमपाखें भिक्षुपिंत प्रत्यक्ष वा परोक्ष तवरं राजनैतिक रुपं न्ह्यःने न्ह्यायेगु बाध्यता दु ।

थनं धर्मया मूल लक्ष्ययात लिछ्यायेगु स्वयाः अस्तित्व - संकटयात हल यायेमाःगु बाध्यता दु । दिवंगत आचार्य अमृतानन्द महास्थविरया तत्कालिन राजपरिवार व सरकारलिसे निकटतम सुसम्बन्ध मदुगु जूसा देशनिकाला याःपिं भिक्षुतय्त स्वदेश लित छ्वयेगु अभियान असम्भव दुगु खः । त्रिभुवनया पालाय् विश्वबौद्ध सम्मेलन थेंज्याःगु महानकार्य असम्भव दु । भिक्षु नारद महास्थविरया नेतृत्वय् श्रीलंकापाखें बौद्ध प्रतिनिधिमण्डल नेपाल वयेगु सम्भव मदु । भिक्षु अमृतानन्द महास्थविरं तत्कालिन परिस्थितिइ टुँडिखेलया खुलामाचपाखें धर्म निरपेक्षता सवालय् सशक्त ढंगं न्हापांगु खुसिइ सार्वजनिक उद्घोष यानादीगु खः ।

भिक्षु सुदर्शन महास्थविर भाषिक आन्दोलनय् हिरासतलय् नापं लाःगु खः । भिक्षु अश्वघोष महास्थविर तत्कालिन एमाले पार्टीपाखें मनोनित जुयाः प्रतिनिधि सभाय् थ्यंकादीगु खः व धर्म निरपेक्षता सम्बन्धय् न्हापांगु खुसिइ सरकारया नीति निर्माण यायेगु तहलय् धार्मिक सवालया मुद्दात ल्ह्वनेत ताःलानादीगु खः ।

६२/६३ या जनआन्दोलनलिपा पलिस्था अन्तरिम सरकारय् माओवादीयापाखें अन्तरिम विधायकया रुपं जितः संसदीय भूमिका निर्वाह यायेगु ह्वःताः दुगु खः । जीवनशैली स्वयाः पृथक क्षेत्र जूसां नं थःगु सरोकारया क्षेत्रत व विषयया सम्बन्धय् राज्य संयन्त्रया दुनेया तहतक्क सः ल्ह्वनेगु ह्वःताः चूलाःगु खः ।

जिं थःगु संसदीय भूमिका निर्वाह यायेगु झ्वलय् लुम्बिनीयात याकनं स्वयाः याकनं व्यवस्थित विकास यायेमाःगु भैरहवा विमानस्थलयात अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलया रुपं विस्तार यायेमाःगु लुम्बिनी बौद्ध विश्व - विद्यालय सिद्धार्थ विश्वविद्यालययात औपचारिक रुपं याकनं स्वयाः याकनं कार्यान्वयन यायेमाःगु नेपाःया फुक्क धार्मिक स्थलयात शान्ति क्षेत्रया रुपं घोषणा यायेमाःगु इत्यादि धार्मिक सांस्कृतिक लिसे शैक्षिक सरोकारया विषयत नीतिनिर्माण यायेगु तहलय् वकालत यायेगु ह्वःताः चूलाइगु बौद्धपिनिगु सः व माग राष्ट्रिय तहलय् थ्यंकेगु खः ।

तसर्थ छम्ह भिक्षु राजनीतिक रुपं छु नं भूमिका म्हितेगु धयागु थःगु सरोकार व विषय क्षेत्रया सम्बन्धय् मौलिक हक व अधिकार राज्यसत्तापाखें सुनिश्चित यायेत उदार अभियानय् न्ह्यःज्यायेगु खः छाय्धाःसा २१ औं शताब्दीतक्क थ्यंबलय् धर्म व भिक्षु जीवन २५ सय दँ न्ह्यःया समाज - आर्थिक - राजनीतिक परिस्थितिपाखें तसकं पृथक परिष्कृत व परिमार्जित परिस्थितिइ विद्यमान दु ।

इलेक्ट्रोनिक मिडिया सूचना संसार इन्टरनेट व वेबसाइटया जमाना छख्य दुसा पुरातनिक शैलीइ हे धर्मया संस्थागत लिसे सामाजिक प्रचार यायेगु खःसा बौद्धतय्त मेमेगु धर्मया तुलनाय् शदियौं दँनिसें लायेमाःगु अवस्था सृजना जुइ ।

थनथाय्लाक्क उल्लेखनीय खँ छु धाःसा बौद्ध भिक्षु संघ वा संस्था यदि ई सापेक्ष थःत अनुकूल मदयेकेगु परिस्थितिया होडय् मन्ह्यायेगु रुढीवादी धारणा हे क्वःबुयाः वनेगु खःसा झीगु अस्तित्व संकटय् दु ।

वस्तुगत राजनैतिक सामाजिक आर्थिक परिस्थितिलिसे ल्हाः माःहनाः यायेमाः धइगु जिगु बिचाः खः । विशेषतः राज्य ग्वाहालि बिना छु नं धर्म प्रचार व विकास यायेत समस्या जुइगु जूगुलिं बौद्धतय्सं धर्मया आधिकारिक हक - स्वतन्त्रता कानूनी - मान्यता राज्य - ग्वाहालि व सहुलियत सुनिश्चित यायेगु नितिं उपायशील जुयाः समकालिन राज्य शक्तिलिसे सम्बन्ध कायम यायेहे माः ।
जनआन्दोलन लिपाया लोकतान्त्रिक व्यवस्थाय् फुक्क धर्मयात न्यायिक समानता बिइगु धर्म - निरपेक्षता वैधानिक रुपं सम्मत जुइधुंकूगु परिस्थितिइ बौद्धतय्सं थःथःगु थासं आपालं लवः काये हथाय् जुइधुंकूगु दु । इलय् हे थथे यायेफुसा बौद्धपिनिगु तुलनाय् मेमेगु धर्मावलम्बीतय्सं अप्वः लवः कायेफइगु अवस्था सिर्जना जुइफइगु परिस्थितियात पनेफैमखु ।

More Stories Like this

आः ३३ न्हि ल्यं दनि
निजामती सेवा व समावेशीकरण
अप्वयाः वनाच्वंगु शहरीकरण समस्या व समाधानया लँपू
संसद तःधं लाकि न्यायालय ?
खाडीइ नेपाली मिसात