नेवाः न्हू पुचः

- चन्द्र बहादुर श्रेष्ठ -

नेवाः न्हू पुचः उर्लाबारी मोरङ्गया नायः भाजु चन्द्र बहादुर श्रेष्ठ नाय ब्रम्हदेव 'प्रदिप' कयादीगु खँल्हाबल्ला थन न्ह्यब्वया च्वना ।

२००८ सालं येँया क्षेत्रपातिइ जन्म जूम्ह चन्द्रबहादुर शाक्य वय्कय जन्म जुगु सालय् हे वय्कःया मां अबुनापं पाँच थर जिल्लाय् बसाई सरे जुल अननं इलाम व झाया बसाई सरे जुजुं २०३० सालय् मोरङ्गया पुर्लावारीइ बसाइ सरे जुयाः अनहे स्थायी बसोबास जुयाः वय्कः नेवाः न्हू पुचःया नायःया अलावा कुमारी बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाया नायः देवीस्थान दुर्गा मन्दिरया नायः मठ मन्दिर समन्वय समितिया नायः लायन्स क्लवया प्रथम भिपि नेपाल रेडक्रस सोसाइतीया आजिवन सदस्य जुया च्वना दिइगु दु ।

नेवाः न्हू पुचःया बारे खँ कना दिइला थीथी कारणं नेवाःतय्गु आदि भूमि नेपालमण्डल त्वःताः अनं पिने थुगु मोरङ्ग जिल्लाया विराटनगर धुंकाः निगूगु तःधंगु नगरउन्मुख थुगु उर्लाबारी गा।वि।स। व वया जःला खःला गाविसय् च्वं दरय् जुया च्वंपि नेवाःतय्त छथासं हया नेवाःतय्गु भाषा लिपि संस्कृति साहित्य कला आदिया उत्थान यायेत थनया चेतनशील नेवाःत सना जुया वयाच्वंगु खः । तर आधिकारिक रुपं सरकारी निकायलय् संस्था दर्ता मयायेवं छुनं ज्याखँ यायेत पंग वइगु जुगुलिं २०६३ जेठ २४ गते उर्लावारी गा।वि।स। ४ य् च्वंगु विजय सेलर मिल बर्गाछिइ जिगु अगुवाइलय् थन च्वंपि नेवाः अगुवात मुनां छलफलयाना जिगुहे संयोजकत्वय् लिलाराज प्रधान व कुमार श्रेष्ठ सदस्य दुथ्याःगु स्वम्हेसिया समिति दयेका उर्लाबारीया दक्कों नेवाःतय्गु छेँ खां छम्ह मनू सःताः छगू भेला यायेगु निर्णय कथं २०६३ असार २४ गते शनिवार कुन्हु ५१ म्ह नेवाःतय्गु भेलां जिगु संयोजकत्वय् ११ म्ह दुजः तया छगू तदर्थ समिति गठनयाना मोरङ्ग जिल्ला प्रशासन कार्यालय् विधिवत रुपं दर्ता याना २०६४ असार ५ गते नेवाः न्हू पुचःया नामं संस्था दर्ता जूगु २०६४ भाद्र २९ गते न्हापांगु तःमुँज्या यानाः जिगु हे अध्यक्षताय् झिं छम्ह दुजः दुथ्याःगु कार्य कथ हं निर्वाचित जुल । उगु तःमुँज्याय् मूपाहां कथं नेवाः देय् दवूया उवलेया न्वकु नरेश ताम्रकार झाःगु खः ।

उर्लावारीइ नेवाःत गुवले निसें गुकथं व छाय् वल धयादीला ?
पृथ्वी नारायण शाहया पालं निसें वा व स्वया नं अझ न्ह्यः आर्थिक विपन्नतां मानसिक पिदां सामाजिक बाध्यतां व राजनीतिक कारणं नेपाःया पूर्वी पहाडी क्षेत्रय् धायवलय् ताप्लेजुङ्ग ओलानचुक गोला इलाम पाँचथर तेह्रथुम भोजपुर चैनपुर संखुवासभा दिङ्गला धनकुटा धरान थुपिं थासय् नेपाः गालं नेवाःत बसाइ सरे जूवन । अननं गुलिं नेवाःत पहाडी क्षेत्र त्वःताः तराईया समतल भूभागया काकड भित्ता शनिश्चरे भद्रपुर विराटनगर आदि थासय् बसाइ सरे जूवन । उकथं हे थुगु उर्लावारीइ नं ताप्लेजुङ्ग झिदिम भोजपुर चैनपुर दिङ्गला वीरगाज नारायणघाट धौलागिरी जनकपुर अझ येँनंनं नेवाःत व्यापार खेतिपाति रोजगार आदिया शिलशिलाय् वि।सं। १९८० सालं निसे स्थायी बसोबास यानाः च्वंवल ।

थन च्वंपिं नेवाःतय्गु समस्या छु छु खंकादिया धात्थें धायेमाल धाःसा नेवाः जुया नं थःगु मांभाय् नेवाः भाय् ल्हाय् मसयेका च्वने माःगु हे तःधंगु समस्या ताय्का खालि थःगु जातीय पहिचानया लागि निनि पाजु मलेजु अजा अजि धोंबा धोंमा धायेगु धाःसा मत्वःतूनि धायेमाल । नेपाः गालं पहाडी क्षेत्रय् बसाई सरे जुया वंपिं नेवाःत उगु थाय्या गुगु नं समुदाय् छथाय् च्वन अनयागु हे भाषा संस्कृतिइ भेलय् पुंवन । अय् जुयाः छगू निगू पुस्ता लिपाला थःगु भाषा व संस्कृति भ्याः भचा हे मल्यनं धाःसां पाइमखु । थुखे पाखे पहाडी क्षेत्र क्वहां वःपिं नेवाःत हे उप्पो दुगुलि थनयागु हालत नं उकथं हे दु । थुगुसिइ नेवाः देय् दवू पाखें नेवाः भाय् स्यनीम्ह भाषा प्रशिक्षक झिके यानाः थनच्वंपि नेवाः जुयानं नेवाः भाय् ल्हाये मसःपिं नेवाःतय्त नेवाःभाय् ल्हायेगु प्रशिक्षण विइकेगु निर्णय गुकथं नेवाः भाय् प्रशिक्षण विइकेगु ज्या सम्पन्न याना । तर लच्छिया जक प्रशिक्षण प्रयाप्त जू मतायेका कम्तिनं ६ महिनाया प्रशिक्षण आवश्यक जू । उकथं हे नेवाः संस्कृतिया विषयलय् नं शिक्षा व प्रशिक्षणया अभाव जुया च्वंगु दु । नेवाः सांस्कृतिक बाजंया अभिन्न अंग धिमे बाजंया प्रशिक्षण थन च्वंपि नेवाःतय्त बिइकेगु निर्णय जूकथं आवश्यक सहयोगया लागि नेवाः देय् दवूयात अनुरोध याये त्यनागु दु । अनंलि नेवाः पुरोहित धायबलय् नेवाः ब्रम्हु व गुभाजुयागु अभावं खँय् ब्रम्हुयात पुरोहित नालाः अमिसं गथे धाल उकथं कर्मकाण्ड चले याये मालाच्वंगु दु । गुिकंयानाः नेवाः संस्कार व नेवाः कर्मकाण्ड न्हना वन ।

नेवाः न्हू पुचः नं आःतक ६६ ज्या याना वयाच्वंगु दु ?
नेवाः न्हू पुचः नं नेवाःतय्गु आर्थिक क्षेत्रय् आत्मनिर्भरता हयेत कुमारी बचत तथा ऋण सहकारी संस्था नं चायेका ज्या न्ह्याका वयाच्वंगु दु । अथेहे नेवाः कल्याण कोष व आपतकालिन कोष नं खडा यानाः ज्या याना वया च्वंगु दु । थुकिया लागि वर्षय् निश्चित रकम सदस्यं जम्मा यायेमाः थुकि मनू सिइबले सिइथाय छेँय् च्वंपिं छेँजः पिन्त आर्थिक राहत विया वया च्वनागु दु । थुज्वःगु ज्यायात तब्या याना यंकेत थुगु पुचःनापं स्वापू दुगु मधुमल्ला गा.वि.स. इटहरी गा.वि.स. व राजघाट गा.वि.सय् नं थुकिया कचा कथं नेवाः कल्याण कोष उप समिति नेवाः विद्यार्थी उप समिति आपतकालिन उप समिति गठन याकाः ज्या न्ह्याका वयाच्वनागु दु । उर्लावारीइ लाखें प्याखं लाखेजात्रा सिनाज्या जात्रा झी कृष्णया रथजात्रा यायेगु आदि याना जात्रा न्ह्याका वयाच्वनागु दु ।

अन्तय् छुँ खँ ल्यों दनिसा धया दिइला ?
थुगु नेवाः न्हू पुचःया हितया नितिं थीथी व्यक्तित्व पिसं व संस्थां ग्वाहालि याना वया च्वंगु दु । अझ छुं व्यक्ति पिंसं तःधंगु हे ग्वाहालिया बचन नं विउगु दु । उकिया लागि वय्कःपिन्त सुभाय् विया च्वना । नेपाःया सुदुर पूर्वय् लाःगु उर्लाबारीया थुगु नेवाः न्हू पुचः च्वना च्वंगु ज्याकुथिइ थ्यंक झायाः थुगु पुचःया वारे खँ कनेगु मौका विया दिइगुलिं छितः व झीगु स्वनिगः पत्रिकायात नेवाः न्हू पुचः उर्लाबारी मोरङ्गया परिवार व जिगु पाखें नं विशेष सुभाय् वियाच्वना ।

More Stories Like this