भिक्ष् जीवन व राजनीति

- भिक्षु आनन्द -

(विधायक व्यवस्थापिका लिसे संबिधानसभा)

परमार्थ व प्रसंगं भिक्षु जीवन व राजनीति निगू पृथक विषय - क्षेत्रत खः । तर इतिहास ई व परिस्थितिलिसे ताःहाकःगु सहयात्रा यायेबलय् निगू अलग परिधिदुने सीमित जुयाः नं अन्तरसम्बन्धया साइनो चिइगु अनौठो व चमत्कारिक अवस्था चूलाइगु जुयाच्वन । अपरिचित निगू छिमेकी छगू हे थासय् वर्षौंनिसें आमनेसामने वा छिमेकीया रुपं च्वनेबलय् अन्तर सम्बन्ध व आत्मीयता अप्वयाः वंथें २५ सय वर्ष निसेंया समाज आर्थिक राजनैतिक लिसे भौगोलिक सहयात्राया २१ औं शताब्दीतक्क थ्यंबलय् भिक्षु जीवन व राजनीतिदथुइ अन्तर सम्बन्ध कायम जुयाः वयाच्वंगु खनेदु ।

इतिहासया हरेक मोडय् छम्हय्स्यां मेम्हय्सित प्रभाव लाकेगु थःथवय् ग्वाहालि यायेगु दुःख कालबिल यायेगु थेंज्याःगु प्रवृत्तित विकसित जुयाः वयाच्वंगु खनेदु ।

भलै २५ सय वर्ष न्ह्यःया समाज- आर्थिक परिवेशय् बुद्धया 'दसराज धर्म' थेंज्याःगु सुशासनया राजनैतिक उपदेश 'सप्तअपहरणीयधर्म' थेंज्याःगु राष्ट्रियता व अखण्डताया मार्गदर्शन विड्दभया सशस्त्र आक्रमणपाखें जुइफुगु शाक्य नरसंहार जोगय् यायेत 'मातृभूमिया फय् नापं जितः सुखदायक दु' धइगु जात्यानुरागी उद्गार व मातृभूमिप्रतिया प्रेम जुइमाः या २१ औं शताब्दीइ म्यान्मारय् बौद्ध भिक्षुपिनिगु प्रजातान्त्रिक आन्दोलन हे छाय् मजुइमा - भिक्षुतय्सं राजनीति यायेमज्यू धाइपिनिगु म्हुतुइ तालं ग्वयाब्यूगु दु ।

पृथक - पृथक क्षेत्र दथुइ नं प्रत्यक्ष वा परोक्ष रुपं चक्रीय सह - सम्बन्ध ९ऋष्चअभिचभबितष्यलकजष्उ० विद्यमान दु । थुकिया सरल उदाहरण जि मनू व बनस्पति वृक्ष बिरुवा दथुइ खनी ।

वृक्षं वातावरणयात अक्सिजन प्रदान याइ । मनू वहे अक्सिजन कयाः कार्बनडाइ अक्साइड वांछ्वइ वहे कार्बनडाइ अक्साइडयात सालाः वृक्ष पिज्वइ । थनं मनू व वृक्ष दथुइया अन्तर निर्भरता बांलाक्क खनेदु ।

थुकथं मनू व वृक्ष तसकं भिन्न प्रकृतिया जूसां नं अन्तर सम्बन्ध प्रगाढ दु । धर्म भिक्षु जीवन व राजनीति दथुइ नं अदृश्य लिसे सूक्ष्म सम्बन्ध स्वानाच्वंगु खनेदु ।
श्रीलंकाय् बौद्धधर्म व सिहल बौद्धपिनिगु गुगु जातीय भाषिक सांस्कृतिक अक्षुण्ण अस्तित्व कायम दु व श्रीलंकाया राजनैतिक इतिहासय् इलय् ब्यलय् बौद्ध भिक्षुपिंसं नेतृत्वदायी राजनैतिक भूमिका म्हिताः वयाच्वंगुलिं हे खः । महावंशं स्पष्ट रुपं अनं भिक्षुतय्सं राष्ट्रिय अखण्डता जातीय उत्थान सांस्कृतिक संरक्षण भाषिक अधिकार ल्यंकेत न्ह्यःथनेबहःगु ज्या म्हिता वयाच्वंगु बारे स्पष्ट वार्ता याःगु दु ।

न्हापांगु शताब्दीइ दुट्ठगाभिणी अभय जुजुया दक्षिण भारतीय तमिल आक्रमणकारी जुजु एलारया विरुद्धय् ल्वाःगु युद्धय् जुइमाः १८१५ या बि्रटिश अधिराज्यवादया विरोधय् वारियपोल श्री सुमंगल नांया भिक्षुं थःगु देय्या ध्वाँय्या सत्ता बि्रटिश ध्वाँय् धस्वाकाः निर्भिक जुयाः न्ह्यःने न्ह्यःज्याना बि्रटिश ध्वाँय् चीकाः श्रीलंकाया राष्ट्रिय ध्वाँय् ब्वयेकूगु इलय् प्राण आहुति याःगु घटना जुइमा १९५० या विद्योदय व विद्यालंकार थेंज्याःगु प्रसिद्ध बौद्ध अध्ययन पीठया निगू भिक्षु संघ ब्रिटिश अधिराज्यवादपाखें राष्ट्र ज्यंकेगु व स्वतन्त्रता प्राप्त यायेगु अभियानय् जुइमा इलय् ब्यलय् महत्वपूर्ण राजनैतिक भूमिका म्हिता वयाच्वंगु खः ।

वर्तमानय् नं श्रीलंकाया भिक्षु संघं राष्ट्रिय धार्मिक जातीय हक अधिकार व अस्तित्व संरक्षणया नितिं न्ह्यःथनेबहःगु भूमिका म्हिता वयाच्वंगु दु । थौंकन्हय् अनया संसदीय भूमिका नापं निर्वाह याईपं गुम्ह बौद्ध भिक्षुत संसदय् दु ।
भिक्षु जीवन धार्मिक लिसे आध्यात्मिक जीवन खः । तर धर्म व अध्यात्म यात्राय् जःखःया समाज आर्थिक राजनैतिक वातावरण महत्वपूर्ण जुइ ।

यदि जःखःया वातावरण प्रतिकूल जुल धाःसा अध्यात्म यात्रा असहज व कष्टमय जुइ । व स्वयाः भिक्षु जीवन सामाजिक जीवनया हे छगू अभिन्न अंग जूगुलिं धार्मिक सांस्कृतिक जाति भाषिक आदि विषय क्षेत्रलिसे आत्मियता अप्वःगु जीवन नं खः ।

उकिं समाज व वातावरणय् म्हो जुइगु प्रत्येक घटना परिघटनां भिक्ष्ा जीवनय् नं प्रभाव लाकेफु । मेख्यपाखे समाजपाखें दइगु निरन्तर ग्वाहालिं हे भिक्षु जीवन न्ह्यःने न्ह्यायेफइगु परिस्थिति दु । राष्ट्र व समाज जब संकटग्रस्ट परिस्थितिपाखें न्ह्यानाच्वनी ।

तब थःगु अध्यात्म यात्राया पाश्र्विय सहयोगी क्षेत्र व समाज उगु संकटपाखें बचय् यायेगु वयागु नैतिक जिम्मेवारी खः । मौनव्रत वा निस्कृय जुइगु परिस्थिति विरोधी जुइगु खः । अज्याःगु परिस्थितिइ जातीयता धार्मिक आदर्श सांस्कृतिक पहिचान आदि आदर्शवाद कम सान्दर्भिक व निगूगु महत्वया जुइ ।

श्रीलंकाय् जक मखु मेमेगु बौद्ध देशया वर्तमान व अतीतया राजनीतिज्ञ इतिहासय् बौद्ध भिक्षुपिनिगु उल्लेखनीय योगदान दयाः वयाच्वंगु झीसं खंकेफु ।

थाइल्याण्डय् जुजु लगायत राष्ट्रया उच्च ओहदाया पदाधिकारीत बुद्धधर्म व बौद्ध भिक्षुतप्रति गुगु विशिष्ट सम्मान व प्रतिष्ठा तइ इतिहासकालनिसें बौद्ध भिक्षुत राष्ट्रया व जनताया हितय् शासकवर्ग जुजुयात माःगु अनुशासन निर्देशन सल्लाह सुझावत बियाः वयाच्वंगु कारणं हे खः ।

छुं दँ न्ह्यःया खँ खः जब थाइल्याण्ड आर्थिक रुपं संकटग्रस्ट अवस्था फयाच्वंगु खः उबले थाइभिक्षुतपाखें व बिहारस्थानपाखें आर्थिक ग्वाहालि कायेत अभियान न्ह्याकूगु खः । बिहारया कोषतय्गु धेबा नापं राज्ययात ग्वाहालि कथं उपलब्ध याकूगु खः ।

म्यानमारय् नं छुं ई न्ह्यः जक भिक्षुपिनिगु नेतृत्वय् प्रजातान्त्रिक आन्दोलन चर्कय् जूगु खः । दँदँनिसेंया सैनिक शासनया शोषण व उत्पीडनपाखें म्यानमार जनतायात मुक्त याकेत आखिर बौद्ध भिक्षुत हे सतकय् कुहाँ वयेमाल व आन्दोलनय् होमय् जुइमाल ।

भिक्षुपिनिगु नेतृत्व गृहस्थी नेतृत्व स्वयाः प्रभावशाली मार्मिक व संवेदनशील जुइ छाय्धाःसा उमिगु आदर्शयुक्त जीवन पद्धति हे उकिया रहस्य लिसे मूलधार खः ।

तिब्बतय् जुयाच्वंगु छुं ई न्ह्यःया 'प्रि-तिब्बत'या आन्दोलन नं तिब्बती धार्मिक नेता दलाई लामा समर्थक लिसे चीनया दमन व उत्पीडनपाखें उद्वेलित जनताया आक्रोश लिसे बिद्रोह खः । थुगु आन्दोलन नं तिब्बती भिक्षुतय्सं नेतृत्व याःगु खंकेफु ।

थुकथं भिक्षु जीवन व राजनीति स्वयेबलय् निगू फरक लिसे अन्तर सम्बन्ध मदुगु थें खनेदुसां नं इतिहासया कालखण्डय् जूगु थीथी परिस्थिति जन्य घटनातपाखें छगुलिं मेगुयात परस्पर सम्बन्धता गासय् यायेत ग्वाहालि याःगु खनेदु । ई व विश्व - परिवेशया घटनाक्रम लिसलिसे धर्म व राजनीति थःथवय् न्ह्यःने वयाच्वंगु प्रतीत जुइ ।

…… कथंहं

More Stories Like this