सेना व शान्ति

सुरेश मानन्धर

जागिमारापाखे चलः वनीबलय् फुक्क गाडी ठप्प दी थें नेपाः नं ठप्प दिनाच्वंगु दु। वनेमाःगु चलः वने हे धुंकल। आः चलः चीके धकाः डोजर ज्वना वःपिं डाइभरत ल्वानाच्वंगु दु, छं चीकेगु कि जिं चीकेगु? छं यानाः चलः वंगु कि जिं यानाः चलः वंगु? चलःया चा अन वांछ्वयेगु कि थन वांछ्वयेगु? राजमार्गय् गाडी थानाः दिक्क जूपिं यात्रुत फुक्क उमिगु ल्वापु स्वयाः मनोरंजन कयाच्वना। ल्वापु थुलि आकर्षक कि यात्रुतय् थःपिं ला न्ह्यःने न्ह्याः वने मानि धइगु तकं ल्वःमं ।

देश अथे हे जुयाच्वन। न्हूगु वानेश्वरया संविधानसभाय् चलः वनाच्वंगु दु। चलखं देश छगुलिं ठप्प। चलः चीकेगु सुनां? गबलें सेना समायोजन, गबलें सरकार गठन, गबलें अनमिनलिसे ल्वापु, थज्याःथज्याःगु खुद्रा मुद्दात न्ह्यःने हयाः संविधान च्वयेगु ज्यायात पूर्ण रुपं हे छखे लाकातःगु दु। नेतातय्सं धायेगु यानाच्वंगु दु संविधान वयेत शान्ति वये माल। शान्ति वयेत सेना समायोजन जुइ माल। सेना समायोजन जुइत नेपाली सेना तयार जुइ माल। अर्थात थौं शान्ति सेनाया ल्हातं मुक्त जुइ माल। देशय् वयेमाःगु शान्ति सेना तयार मजूगुलिं धइगु त्वहःचिनाः ठप्प याना तःगु दु ।

नेपाली सेनां यानाच्वंगु सैनिक भर्ती, ल्वाभःया आधुनिकीकरण, तालिम आदि ज्यायात अनमिनं विरोध यात धकाः सेना अनमिन विरुद्ध हे भिडे जुइत तयार जुल। तर न्ह्यसः वइ, थौं नेपाली सेनायात सैनिक भर्ती छाय् याये माल? आधुनिक ल्वाभःत छाय् माल? छु गुगुं देशलिसे नेपालं युद्ध यायेमाःगु अवस्था वयेत्यंगु दु? मखुसा छाय् सेनाय् तुरुन्त भर्ती यायेमाल?

नेपाली सेनाया तर्क स्वय्मय् अजू चायापु। छखे देश शान्ति प्रक्रियाय् वनाच्वंगु दु धकाः नं धयाच्वन, मेखे सेनाय् न्हून्हूगु भर्ती नं यानाच्वन। शान्ति प्रक्रियापाखे वनाच्वंगु छगू देशयात थप सेना छु यायेत? सेनायात थप सैनिक ला अबलय् हे जक मालीगु खः जब देश युद्धपाखे वनाच्वंगु दइ। नेपाः ला आः झिदँ ताःहाकःगु युद्ध त्वःताः शान्तिपाखे वनाच्वंगु देश खः। जिउसा आः देशय् दुगु सेना नं कटौती यानाः सेनाय् जुइगु खर्च मेमेगु विकास निर्माणपाखे छ्वया बीमाःगु ई खः। तर उकिया अःखः सेनाय् न्हूगु भर्ती काये हे माःगु, न्हूगु ल्वाभः न्याये हे माःगु व अझ जिउसा सेनाया बजेट अप्वयेके हे माःगु गुगु जिकिर नेपाली फौजपाखें वयाच्वन थुकिं देशय् जारी शान्ति प्रक्रियाप्रति सेनायात विश्वास मदु धइगु हे क्यना बी ।

थ्व खः कि देशय् गनं छुं कथंया विद्रोह जुल धाःसा उकियात दमन यानाः शान्ति कायम यायेगु सेनाया दायित्व दु। उकिया लागिं न्हूगु ल्वाभः, थप फौजया आवश्यकता दइ। तर थौं देश थज्याःगु संक्रमणकालं गुज्रे जुयाच्वंगु दु गन कि सेनां थप ल्वाभः न्यात कि मखु बरु मन्यात कि शान्तियात अप्वः तिबः जू वनी। यदि शान्ति हे सेनाया उद्देश्य खःसा वहे शान्तिया लागिं संविधान मवःतले न्हूगु भर्ती व न्हूगु ल्वाभः महयां सेनाया छु स्यनी? देशय् शान्ति कायम यायेगु लागिं थौं आपालं निकायं आपालं खँ त्याग याःगु दु। नेपाली कांग्रेसं थःगु जन्मजात संवैधानिक राजतन्त्रया सिद्धान्त त्याग यानाः गणतन्त्र स्वीकार यात। माओवादीं अधिनायकवाद त्याग यानाः बहुलवाद स्वीकार यात। मेपिनिगु छु खँ, स्वयम् तत्कालिन जुजु ज्ञानेन्द्रं तकं देशय् अझ रक्तपात मजुइमा धकाः थःपिंसं शान्तिपूर्वक गद्दी त्याग यानागु खँ कनादीगु खः। थौं देशय् अस्थायी हे जूसां गुगु शान्ति कायम जुयाच्वंगु खः, व आपालं निकायं याःगु त्यागया हे प्रतिफल खः। थ्व प्रतिफलयात सेनां झिके याइगु छुं नं कथंया ल्वाभः वा न्हूगु भर्तीं विचलित याइगु खःसा अज्याःगु अडानयात सेनां नं त्याग यायेमाः। सेना राज्यया छगू अंग जक खः, सेना हे राज्य मखु। उकिं राज्यया खातिर सेनां नं त्याग याये सयेकेमाः। सेनाया तःधंपिं जर्नेलतय्सं नेतातय्त शिक्षा बी थें धायेगु नं याः, यदि राज्य मंत धाःसा कुर्सी नं दइ मखु, पार्टी नं दइ मखु। वास्तवय् राज्य मंत कि कुर्सी व पार्टी जक मखु सेना नं दइ मखु। थ्व खँ वय्कःपिंसं थुइकेमाः ।

मेगु खँ, नेपाःया सेनायात थपाय्सकं माया यानाः लगानी याये हे माः धइगु सोच नं नेतातय्सं मतःसां जिउ। छाय्धाःसां थ्व सेनां माओवादी जनयुद्धयात दमन याये मफुगु यथार्थ झीसं सकस्यां सिउ। यदि हाकनं अज्याःगु गुरिल्ला युद्ध शुरु जुल धाःसा नेपाली सेनां उकियात दमन यानां तुं त्वःती धकाः आशा यायेगु थाय् मदु। उकुन्हु पुलांम्ह प्रधानसेनापति रुक्मांगत कटवालया अन्तर्वार्ता टेलिभिजनय् वयाच्वंगु स्वये खन। वय्कलं दावी यानादिल, माओवादी सेनाया न्ह्यःने नेपाली सेना बूगु मखु, छाय्धाःसां अबलय् नेपाली सेनायात माओवादीयात सखाप हे यायेगु मखु बरु उमित वार्ताय् तये हयेगु जक आदेश दुगु खः, माओवादी वार्ताय् वःगु कारणं नेपाली सेना त्याःगु दु।
थ्व तसकं हास्यास्पद तर्क खः। यदि उबलय् माओवादी सेनायात वार्ताय् जक हयेगु उद्देश्य खःसा माओवादी नेतातय् छ्यंया मूल्य छाय् तोके यात ले? सरकारं ला माओवादी नेतातय् छ्यंया मूल्यसूची हे पिकाःगु खः। स्वयम् सेनां नं थःगु हिरासतय् दुपिं आपालं माओवादी कार्यकर्तायात स्यानाः बेपत्ता याना बिउगु हे खः। वार्ताय् जक हयेगु उद्देश्य खःसा थ्व हत्या छाय् यात? थुकिं सी दु कि अबलय् सरकारया उद्देश्य माओवादीयात सखाप हे याना छ्वयेगु खः। यदि तत्कालिन शाही नेपाली सेना दुने माओवादीयात वार्ताय् हयेगु जक ल्याखं अपरेश यायेगु धकाः आदेश बियातःगु खःसा थ्व ला तप्यंक हे तत्कालिन सरकारं ज्वंगु नीतिया अःखः जुल। छु सरकारं ज्वंगु नीतिया अःखः सेनां दुनें दुनें मेगु हे रणनीति दयेके जिउ? यदि दयेकूगु खःसा सुयागु आदेशं दयेकल?

अबलय् सरकारया नीति विपरित दुनें दुनें मेगु हे रणनीति दयेफुगु सेनां आः नं उकथं हे दुनें दुनें मेगु हे रणनीति दयेके फु लाकि मफु? थ्व जनताया न्ह्यसः खः ।

More Stories Like this